
«عصر ایرانیان» در گفتوگو با مسئولان سابق اقتصادی و بانکی از وضعیت نابسامان ارز در بازار و ناتوانی تیم اقتصادی دولت در کنترل بحران گزارش میدهد
دلار 4500 تومانی؛ اقتصاد بیتدبیر
گروه اقتصادی ـ امیرعلی امینیان: حرکت افسار گسیخته دلار به بالای نمودار قیمت همچنان ادامه دارد و نابسامانی بازار دلار هنوز هم خواب از چشم رئیسکل بانک مرکزی نبرده و او را نگران نکرده است. درحالیکه قیمت دلار دیروز از مرز 4500 تومان هم گذشت و کارشناسان بازار ارز معتقدند دولت خود در گرانی دلار دست دارد ولی ا.. سیف بیتوجه به وضعیت بحرانی کنونی کشور که مشکلات زیادی برای تولید،صادرات و حتی مردم ایجاد کرده است در روزهای اخیر تنها به یک واکنش توئیتری درباره گرانی ارز اکتفا کرده و وعده ارزان شدن ارز در بهمن و اسفند را به مردم و فعالان بازار داده است. این واکنش درست شبیه واکنش حسن روحانی به گرانی دلار است که چندی پیش سخنگوی دولت گفته بود از گرانی دلار مکدر شده است.او که پیشازاین چند بار دیگر هم برای گرانی خودرو و چند کالای دیگر مکدر شده بود و تکدر او دردی از گرانی خودرو دوا نکرده بود این بار مکدر شدنش دردی از دلار دوا نکرد و از آن زمان تاکنون دلار 600 تومان دیگر هم گران شده است. آنطور که تسنیم گزارش داده، برخی صرافها علت اصلی گرانی دلار را کمبود ارز در بازار اعلام کرده و میگویند بانک مرکزی امروز هم نه نرخ اعلام کرد نه ارزی به صرافیها داد.البته سیف چند روز پیش واکنش داده بود و در اظهارنظری گرانی ارز را به دلیل پایان سال عنوان میکرد اما سؤال اینجاست که آیا این اولین پایانی سالی است که مردم دیدهاند و در سالهای گذشته مردم تجربه قیمت دلار در سالهای گذشته را نداشتهاند.کارشناسان هم درست برعکس آقای سیف معتقدند که بازار ارز در ایام منتهی به پایان سال با کاهش نرخ مواجه میشود .
البته واکنش توئیتری سیف هم قابلتوجه است.رئیسکل بانک مرکزی بهجای آنکه به دنبال راهکار برای حل بحران ارزی باشد در پیام توئیتری خود مانند رئیس دولت توجه همه را به منتقدان و مخالفان عملکرد بانک مرکزی معطوف کرده و مینویسد: «باکمال تعجب بعضی بهمحض مشاهده تغییراتی در قیمت ارز شتابزده از دلالها و سوداگران سبقت میگیرند و با بزرگنمایی تغییرات قیمت چنان اظهار خوشحالی میکنند که کم از شادی ترامپ ندارد ولی این شادی دیری نمیپاید و بر اساس روند هرساله در ماههای بهمن و اسفند، مسیر کاهشی پیدا میکند». باوجود همه این واکنشها در بازار خریدوفروش آزاد ارز، گرانی یکباره دلار که علت اصلی آن افزایش قیمت پایه از سوی بانک مرکزی است، موجب شد تا بار دیگر خیابان فردوسی، روز متلاطمیرا سپری کند؛ دلالهایی هم که مقابل بازارچه افشار برای بالادستیهای خود دلار میخرند و میفروشند روز شلوغی را در پیش داشتند. دلالهای این بازار میگویند هر زمان قیمتها یکباره جهش پیدا میکند، خیابان منوچهری مقابل بازارچه افشار هم شلوغتر از روزهای قبل میشود چراکه همه میخواهند بدانند در این مرکز چه قیمتهایی برای دلار ثبت میشود.
سیاستهای نادرست دولت عامل گرانی ارز
کارشناسان اقتصادی بر این باورند که سیاستهای نادرست دولت در کنار مشکلات بینالمللی سبب بروز بحران در بازار ارز شده است. اصغر بالسینی اقتصاددان و پژوهشگر اقتصاد ایران در گفتوگو با نود اقتصادی در این زمینه گفت:طی ۳ دهه اخیر یکی از دورهای باطل توسعه بنام دور باطل دستکاری نرخ ارز در کشور بروز و ظهور یافته که ریشه آن به اوایل دوران پس از جنگ و آغاز برنامه اول توسعه اقتصادی سیاسی کشور برمیگردد. در این دوره این باور خام اندیشانه به وجود آمده که با افزایش نرخ ارز میتوانند یکباره و بطور همزمان همه مشکلات کوچک و بزرگ اقتصاد ملی را برطرف سازند. در این سالها و بویژه درچهار سال اخیر هم این باور به شدت رواج یافته است که رسیدن نرخ دلار به نزدیک ۴۵۰۰ تومان و نرخ یورو به بیش از ۵۵۰۰ تومان ودر عین حال ادامه داشتن مشکلات ریز ودرشت اقتصادی شاهدی بر این مدعاست.
وی افزود:در دوران افول درآمدهای نفتی که دوره کنونی از آن جمله است مدیریت اقتصادی کوته نگر تلاش کرده تا بجای اصلاح ساختار هزینههای خود و یا برنامهریزی جهت برون رفت از مناسبات رانتی، دستکاری نرخ ارز را جایگزین مقدار کاهش یافته درآمدهای نفتی نماید. این امر بدین معناست که دولتها برای جبران درآمدهای نفتی از دست رفته خود نرخ ارز را به سمت بالا سوق میدهند تا مقدار ریالی درآمد نفتی کسب شده افزایش یابد اما مسأله اساسی این است که خود دولت به دلیل ساختار هزینهای به شدت فربه و ناکارآمد بیشترین زیان را از این ناحیه متحمل میشد. این کارشناس اقتصادی تصریح کرد:باتوجه به مجموع اثرات افزایش نرخ ارز بر ناکارآمدیهای اقتصاد ملی و ایجاد دور باطل توسعه نیافتگی حساسیت بر نحوه مواجهه با سیاست گذاری نرخ ارز بسیار حائز اهمیت است.واقعیت آن است که در چند دهه اخیر با توجیهات به غایت ساده انگارانه نرخ ارز افزایش یافته که مطالعات تجربی گسترده این دسته از ادعاها را به چالش جدی کشیده است.
پاسخ یک ادعا
پژوهشگر اقتصاد ایران با اشاره به توجیه طیفی از دولتیها درباره افزایش صادرات غیر نفتی با گرانی ارز تأکید کرد:این طیف باید به این سؤال اساسی پاسخ دهد که چرا به رغم دستکاریهای گسترده در مورد نرخ ارز در تمام این سالها صادرات غیرنفتی ما رشد ناچیز و حتی در بسیاری از کالاها منفی را داشته است.اگر کشور در کالاهای صادراتی قیمت پذیر باشد یعنی نقشی در قیمت گذاری نداشته باشد اگر اقتصاد با تورم مستمر و افزایش متناسب هزینههای تولید مواجه باشد و حاشیه سود صادراتی کم شود در این صورت تنها راه به صرفه شدن دوباره فعالیتهای صادراتی تغییر در رابطه مبادله و افزایش نرخ ارز متناسب با هزینههای تولید است.:اما اگر کشور قیمت گذار باشد، با افزایش هزینههای تولید در داخل صادرکنندگان میتوانند بسته به کشش تقاضای کالاهای خارجی،؛ قیمت خارجی کالاهای خود را افزایش دهند و بتوانند بدون تغییر نرخ ارز مشکل بنگاههای صادراتی را حل کنند. به گفته بالسینی نتایج برخی مطالعات نشان میدهد که یک درصد افزایش در نرخ ارز بهشرط ثبات سایر شرایط بهطور متوسط موجب افزایش ۰.۴۱ درصدی شاخص قیمت، کاهش ۰.۱۶ درصدی تولید ناخالص داخلی و کاهش ۰.۴۹ درصدی اشتغال خواهد شد.
اقتصاد کشور ثبات ندارد
کارشناسان زبده بانکی تأکیددارند که بیثباتیهای اقتصادی در کشور آنقدر زیاد است که موجب شده نرخ ارز شاهد افزایش بیرویه باشد. احمد حاتمییزد، مدیرعامل اسبق بانکهای صادرات و تجارت ، کارشناس اقتصاد و علوم سیاسی از دانشگاه Lancaster انگلستان و عضو بانک تجاری ایران و اروپا در گفتوگو با خبرنگار «عصر ایرانیان» درباره گرانیهای اخیر دلار و اظهارات سیف گفت:انتظار داشتیم که شب عید قیمتها پایین بیاید. حتی آقای روحانی هم در مصاحبهاش به این نکته اشاره کرد که دلار ارزان میشود.چراکه در شب عید بیشتر شرکتهایی که دلار دارند مانند پتروشیمیها و صادرکنندگان نیاز دارند که دلارهایشان را فروخته و به ریال تبدیل کنند تا حقوق ، عیدی و پاداش شب عید کارکنان را بپردازند.در چنین شرایطی عرضه دلار افزایش مییابد و قیمتها کم میشود اما در شرایط کنونی اوضاع برعکس است.
وی افزود: شرایط بینالمللی و داخلی کشور ثباتی ندارد.اغتشاشات داخلی منجر به گرانی دلار شد و در شرایط بینالمللی هم ترامپ که گویا میخواهد هر سه ماه یکبار تن مردم را بلرزاند باعث گرانی دلار است.موضعگیریهای ترامپ سبب شده کشورهای اروپایی از ترس آمریکا حاضر به مبادلات مالی با ایران نباشند. نقلوانتقال پولهای ایران در همه جای جهان تحتفشار آمریکا با مشکل مواجه شده و اینها سبب میشود نرخ ارز بالا برود.
شاید شوک بزرگی درراه باشد
این کارشناس پولی و ارزی اذعان کرد: شرایط قابل پیشبینی نبوده و آثار آن معلوم نیست که ما را تا کجا پیش ببرد . شاید یک شوک بزرگ ارزی درراه باشد یا اینکه موقت است و یک ماه بعد فروکش میکند.این اتفاقات تن پولدارهای کشور را میلرزاند و آنها هم از سرمایهگذاری و ایجاد اشتغال جلوگیری میکنند و میترسند که سرمایهشان بر باد برود.چراکه سرمایه در شرایط ثبات میتواند مورداستفاده قرار گیرد. وی با اشاره به اینکه تزریق ارز در بازار در شرایط بیثباتی دردی را دوا نمیکند در پاسخ به این سؤال که برای این بحران چه باید کرد گفت:راهحل بحران ارزی کشور را باید از مشاور اقتصادی دولت آقای مسعود نیلی پرسید.
حاتمییزد در تحلیل وضع اقتصادی کشور یادآور شد:بزرگترین اشتباه اقتصادی کشور در سالهای اخیر انحلال سازمان برنامهوبودجه بود.انتظار داشتیم سازمان برنامهوبودجه با یک نیروی کارشناسی قوی دوباره سازماندهی شود و از مشاوران ارزشمندی استفاده کنند اما متأسفانه نمیدانم چرا روحانی چنین مسیر غلطی را طی میکند.
وی بابیان اینکه در حال حاضر سازمان برنامهوبودجه نداریم اظهار کرد: آنچه امروز بهعنوان سازمان برنامهوبودجه از آن نامبرده میشود یک معاونت برنامهریزی است که آقای نوبخت متولی آن است.آقای نوبخت اصلاً کار اقتصادی نمیداند.نه اقتصاددان برجستهای است و نه توانسته کارشناسان اقتصادی ارزندهای را در مجموعه خود ساماندهی کند.متأسفم از اینکه هیچکس هم اعتراض نکرده است.مگر میتوانیم بدون سازمان برنامه بحر آنهایمان را حل کنیم.
اقتصاد بدون مغز
مدیرعامل اسبق بانکهای تجارت و صادرات تأکید کرد: بحرانهای کشور ما بیارتباط باهم نیستند .یکی از مشکلات بدهی دولت به بانکها و شرکتها و صندوقهاست.مرکزی باید وجود داشته باشد که همه بدهیهای دولت را ساماندهی کرده و برنامهای برای تسویه آن داشته باشد.اما در حال حاضر مرکز اندیشهای برای مدیریت بدهیهای دولت وجود ندارد.اقتصاد کشور بدون اندیشه اداره میشود.
حیدر مستخدمین حسینی، معاون وزیر اقتصاد دولت اصلاحات نیز با اشاره به اینکه رانت دولتی در نرخ ارز کنونی تأثیرگذار است تأکید کرد: عملکرد دولت رانت ایجاد میکند در نتیجه در سیاستها و بودجه رانت به وجود میآید و فساد گسترش پیدا میکند. وقتی دولت در نرخ ارز تفاوت ایجاد میکند باعث فساد میشود. زمانی فساد محدود میشود که رانت از بین برود. یکی از راههای از بین بردن رانت همین یکسانسازی نرخ ارز است اما دولت آن را اجرا نمیکند. وی خطاب به مسئولان دولتی اظهار کرد: چرا برای برخی کالاها ارز مبادلهای میدهید که خودش 700 تا 800 تومان با بازار اختلاف دارد و رانت ایجاد میکند و این سیاستگذاریها سبب افزایش نرخ ارز و سایر مشکلات میشود.
به گزارش «عصر ایرانیان» این روزها فعالان اقتصادی کماکان چشمانتظار دخالت دولت در بازار ارز و حل بحرانهای موجود هستند.آنان معتقدند توئیت و مکدر شدن و حرف زدن برای اقتصاد کشور کافی است و باید فکری اساسی برای این شرایط از سوی دولت بشود تا بتوان بحران را مدیریت کرد.بااینوجود هنوز کسی از دولتها تدبیری شایسته برای مدیریت بازار ارز ندیده است.