ناصر ناصری‌فر - کارشناس مسائل اقتصادی
صنعت خودرو در کشورهای صنعتی به‌عنوان یک صنعت پیشران سهم قابل توجهی از تولید ناخالص داخلی را به‌خود اختصاص می‌دهد. این امر باعث شده که این کشورها برنامه‌ریزی منسجمی را برای صنعت خودرو در دستور کار خود داشته باشند. در ایران این صنعت علیرغم برخورداری از توان فنی بالا و حضور متخصصان فراوان در طی سال‌های گذشته نتوانسته است آنچنان که باید، نقش اصلی و کلیدی مورد انتظار از صنعت خودرو را بازی کند. در واقع هم از دیدگاه مشتریان، خودروهای داخلی ارزان و باکیفیت نیستند و هم از دیدگاه دولتمردان، صنعت خودرو در تولید ناخالص داخلی در جایگاه خود قرار ندارد. کارشناسان دلایل متعددی برای این مشکلات برمی‌شمارند که در جای خود محل تأمل و بررسی دارد. با مقایسه‌ی صنعت خودروی ایران با دیگر کشورها نکات تامل‌برانگیزی مشاهده می‌شود. برای مثال صنعت خودرو در ایران و در کره جنوبی با یکدیگر آغاز به‌کارکردند؛ در طی حدود نیم قرن از حضور این دوصنعت، امروز صنعت کره جنوبی برندهای معتبری مانند کیا و هیوندای را در اختیار خود دارد، ولی در ایران علیرغم برخی پیشرفت‌ها این صنعت هنوز نتوانسته است جایگاهی در سطح بین‌الملل و یا حتی رضایتمندی داخلی را کسب نماید. نگاه دقیق و تحلیل موشکافانه و مقایسه این صنعت خودرو در دو کشور ایران و کره جنوبی می‌تواند راه تحقق و بالاندگی صنعت خودرو را تا حدودی در شرایط فعلی ایران مشخص کند. آنچه که در یک‌جمله می‌توان به آن اشاره کرد سردرگمی در برنامه‌های کلان صنعتی عامل اصلی این عقب ماندگی و نارضایتی است. این صنعت برهه‌های زمانی مختلف تحت تأثیر نگاه‌های مقطعی و یا بعضاً سیاسی دولتمردان قرار گرفته و در نتیجه سیر طبیعی یک صنعت را طی نکرده است. در کره جنوبی، سیرتکاملی ابتدایی صنعت خودرو در سه دوره هفت ساله طی شد. در دوره هفت ساله اول، تدوین اولین برنامه توسعه، معافیت مالیاتی تولید‌کنندگان خودرو، ممنوعیت واردات خودرو و داخلی‌سازی ۵۰ درصدی قطعات خودرو از مهم‌ترین اقدامات صنعت خودروی این کشور بود؛ در گام هفت ساله دوم، الزام تولیدکنندگان به داخلی سازی تا ۱۰۰ درصد قطعات و الزام به داشتن طراحی مستقل داخلی، خودروسازان را برای ورود به مرحله ۷ ساله سوم آماده کرد؛ در نهایت در مرحله سوم، تجمیع خودروسازان داخلی در سه گروه خودروسازی بزرگ به‌همراه صادرات ۷۵ هزار دستگاه خودرو هدف‌گذاری گردید. سرانجام پس از ۲۱ سال تکامل مرحله ابتدایی به پایان رسید و فاز جدید ۳۰ ساله‌ای شروع شد. در این فاز واردات با تعرفه کنترل شده در دستور کار قرار گرفت و مشوق‌های متعددی برای صادرات محصولات خودروسازان داخلی تعیین گردید. این فاز که می‌توان آن را فاز توسعه صادرات خودرو لقب داد، در نهایت با حذف تمامی تعرفه‌ها و ورود به بازار جهانی، سیرتکاملی صنعت خودرو کره جنوبی را کامل کرد. آنچه با نگاهی به این فرآیند به شکل ملموسی قابل برداشت است این که رشد یک بذر (بخوانید یک صنعت)، نیازمند انجام اقدامات منسجم، هدفمند و ضابطه‌مند در طول زمان است. در ایران نگاه‌های کلیشه‌ای به تکامل منجر به این شده که حتی زمان واردات خودرو تبدیل به یک بحث پوپولیستی جهت کسب رأی در انتخابات شود و حتی واردات خودروهای دست دوم به‌عنوان یک دستاورد به پیشگاه مردم تقدیم شود. طراحی گام‌هایی منسجم و به‌دور از رفتارهای هیجانی و پوپولیستی، گم شده صنعت خودروی ایران است. برای این تکامل نیاز به سیر مسیر ۵۰ ساله نیست! چراکه بسیاری از مسیر در طی این سال‌ها توسط صنعتگران پرتلاش خودرو طی شده و آنچه که هنوز مفقود مانده نگاه کلان دولتمردان به این صنعت است.