در سالروز جنگ جمل به گفتگو با استاد محمدحسن رجبی دوانی نشستیم، تا نگاهی داشته باشیم به جنگ جمل و حوادث پیرامونی آن و همچنین عبرت‌ها. بخش دوم این مصاحبه را می‌خوانید:
* کمی از سبک و شیوه برنامه ریزی صحنه قتل عثمان و ماهی گیری مخالفان امیرالمؤمنین (ع) از این قتل را می‌فرمایید؟
عثمان به سبب رفتار و عملکرد نامتناسبی که داشت و حتی به تعهدی که در شورا داده بود و بر مبنای آن به قدرت رسیده بود هم عمل نکرد یعنی تعهدش به اینکه مطابق کتاب خدا و سنت پیامبر (ص) و روش ابوبکر و عمر عمل بکند را زیر پا گذاشت لذا کتاب خدا و سنت پیامبر (ص) را که هیچ حتی به روش ابوبکر و عمر هم عمل نکرد که باعث نارضایتی شدید مردم و قیام آن‌ها و نهایتاً قتل عثمان شد. اما می‌بینیم که وقتی انقلاب و قیام علیه او پا گرفته بود کسانی که با امیرالمومنین (ع) میانه ی خوبی نداشتند و به دنبال فرصتی بودند تا بعد از عثمان به موقعیتی برسند این افراد از این انقلابی که علیه عثمان شده بود نهایت بهره‌برداری را کردند که جالب است بعداً همین‌ها خونخواه عثمان شدند؛ یکی از این‌ها عایشه است که عایشه به شدت با عثمان مخالف بود و او را لعن می‌کرد؛ چرا که عثمان حقوق بالایی که عمر به او می‌داد را از او دریغ کرده بود و آن حقوق را بسیار پایین آورده بود و لذا عایشه از مردم دعوت می‌کرد که عثمان را از این جایگاه پایین بیاورند و دعوت می‌کرد به خلافت طلحه و زبیر. یکی دیگر از این افراد عمر بن عاص بود که در زمان عمر فرمانروای مصر بود ولی عثمان او را عزل کرده بود و از عثمان کینه داشت لذا او هم از محرکان مردم مدینه علیه عثمان و معاویه شد اما چون می‌دانست که پایان کار عثمان است در جواب درخواست کمک عثمان برای فرستادن نیرو کوتاهی کرد و عثمان را یاری نکرد و همین هم باعث کشته شدت عثمان شد و امیرالمومنین (ع) به خلافت رسید و معاویه را از آن جایگاه عزل کرد. معاویه هم به خونخواهی از عثمان برخواست و گفت باید تمام کسانی که عثمان را به هلاکت رسانده اند را به من تحویل بدهید که منظورش عده‌ای از سرشناسان اصحاب امیرالمومنین (ع) بود. این نکته را هم عرض کنم که به قدری عملکرد عثمان از دید مردم منفی و مورد نفرت بود که وقتی کشته شد مردم اجازه ندادند در بقیع دفن شود او را در گورستان یهودی‌ها خاک کردند و به نقلی هیچکس هم برایش نماز میت نخواند اما همونطور که عرض کردم مخالفان و دشمنان امیرالمومنین (ع) برای اینکه به حضرت و حکومت حق ایشان ضربه بزنند چگونه از یک فردی که این گونه مورد نفرت بود یک مظلوم می‌سازند. امیرالمومنین (ع) طبق نقل منابع اهل تسنن تنها شخصی بودند که هنگام قیام علیه عثمان به داد او رسیدند و با میانجیگری تلاش کردند که انقلابیون را از قیام منصرف کنند و او را در این عرصه یاری کردند.
* نقش همسر پیامبر عایشه و دلیل حضور او در این جنگ را چه می‌دانید؟
همانطور که عرض شد عایشه از مخالفان سرسخت عثمان بود و به قدری از او نفرت داشت که اصلاً اسمش را هم بر زبان نمی‌آورد و او را نعثل که در زبان یهودی‌ها به معنای پیر خرفت بود خطاب می‌کرد و می‌گفت این نعثل، سنت پیامبر (ص) را از بین برده و باید خودش از بین برود؛ عایشه به قدری نسبت به عثمان کینه داشت که شهر مدینه را ترک کرده و به مکه رفت و در آن جا مردم را بر ضد عثمان تحریک می‌کرد. عایشه در ابتدا از خبر کشته شدن عثمان ابراز شادی و خوشنودی کرد و سپس زمانی که فهمید امیرالمومنین (ع) به خلافت رسیده اند به قدری برآشفت که همان لحظه گفت عثمان قبل از مرگش توبه کرده و بعد از توبه خدا او را پاک و سفید کرده بود اما علی (ع) و پیروانش، او را به ناحق کشتند و از همان جا شروع به تبلیغ بر ضد امیرالمومنین (ع) کرد. علت کینه ورزی عایشه به امیرالمومنین (ع) به دوران رسالت پیامبر (ص) برمی‌گردد که او نسبت به حضرت زهرا (س) و مادرشان حضرت خدیجه (ع) و امیرالمومنین (ع) که همسر حضرت زهرا (س) بود و فرزندان آن حضرت حسادت و کینه داشت چرا که پیغمبر (ص) به حضرت زهرا (س) بسیار التفات داشتند و فرزندان ایشان و امیرالمؤمنین (ع) را فرزندان خود می‌دانستند و عایشه از پیامبر (ص) صاحب فرزند نشد و در قضیه غصب خلافت هم بعد از رحلت پیغمبر (ص) با پدرش همکاری نزدیک و دقیقی داشت و خوف داشت که اگر امیرالمومنین (ع) به قدرت برسند، حقایقی را افشا کنند که برای آنها سنگین بود؛ از این حیث بود که عایشه به این فتنه نه تنها پیوست بلکه در حد رهبری و مدیریت آن هم وارد عمل شد.