بازی غربی‌ها با موضوع «زمان» در مذاکرات وین؛
وقتی ضرب‌الاجل‌های ساختگی از رو نمی‌روند
طرفهای غربی تا کنون چندین باز ضرب‌الاجل مربوط به بسته شدن پنجره دیپلماسی با ایران را تغییر داده و در آخرین تحول، آن را به اواسط فوریه موکول کرده‌اند. اواسط فوریه؛ این جدیدترین «ضرب‌الاجلی» است که مقام‌های کشورهای غربی در گفت‌وگو با روزنامه «وال‌استریت‌ژورنال» درباره موعد توافق در مذاکرات رفع تحریم‌ها در وین، پایتخت اتریش تعیین کرده‌اند، آن هم در شرایطی که شواهد گوناگون حاکی از آن است که ترمز گفت‌وگوها را همان طرفی می‌کشد که دستش را روی بوق گذاشته است. بازی با کلیدواژه «ضرب‌الاجل» و محدودیت‌های زمانی خیلی زود آغاز شد، از همان آغاز گفت‌وگوها در هشتم آذرماه که آمریکایی‌ها و کشورهای اروپایی می‌گفتند ایران بایستی ظرف «چند روز آینده» با نشان دادن نرمش در مطالباتش، جدیت خود در مذاکرات را به طرفهای غربی، یعنی همان طرف‌هایی که با عدول از تعهداتشان در برجام بحران کنونی را رقم زده‌اند اثبات کند. از آن «چند روز» کذایی که به نوعی نخستین «محدودیت زمانی» برای تیم مذاکرهکننده ایران محسوب می‌شد چند هفته‌ای گذشت، اما طرفهای غربی نه دست از متهم کردن ایران به «عدم جدیت» برمی‌داشتند نه پاسخ عملی برای ابتکارات مکتوب طرف ایرانی داشتند و نه رویه تعیین ضرب‌الاجل‌های جدید را کنار می‌گذاشتند. ضرب‌الاجل بعدی که طرفهای غربی مدتی بر روی آن مانور می‌دانند پایان سال میلادی 2021 بود، به گونه‌ای که 24 آذرماه گزارش شد «ضلع غربی مذاکرات وین با توجه به نزدیک بودن پایان سال میلادی به صورت تلویحی فرجه انتهای دسامبر را به عنوان فرصت باقی مانده برای دستیابی به توافق مطرح کرده است.» این ضرب‌الاجل هم فرا رسید، اما هیأت‌های کشورهای اروپایی و آمریکایی در حالی که مذاکرات را برای تعطیلات کریسمس رها می‌کردند باز هم بر کلیدواژه «ضیق وقت» تأکید می‌کردند و اینکه برای «احیای برجام» چند هفته زمان باقی مانده و نه چند ماه! هنگامی که دور هشتم مذاکرات آغاز شد انتظار می‌رفت طرف غربی، بازی با محدودیت‌های زمانی را راهبردی سوخته و از کار افتاده تلقی نماید، اما در کمال تعجب، پایگاه پولیتیکو به نقل از دیپلمات‌های غربی نوشت که اواخر ژانویه یا اوایل فوریه آخرین مهلت باز بودن پنجره دیپلماسی وین است. جدیدترین گزارش وال‌استریت‌ژورنال که روز دوشنبه منتشر شد اکنون این ضرب‌الاجل را تا اواسط فوریه به عقب انداخته، اما آنچه مشخص است این است که اگر راهبرد «پا روی ترمز و دست روی بوق» از سوی طرفهای غربی ادامه پیدا کند طبیعی است که این ضرب‌الاجل باز هم به دفعات تمدید خواهد شد.
چه کسی مذاکرات را کش‌دار کرد؟
استدلال طرفهای غربی این است که سرعت پیشرفت مذاکرات کندتر از سرعت پیشرفت برنامه هسته‌ای ایران است و این روند ممکن است موجب شود که در یک مقطع زمانی، برجام دربردارنده همان «منافع منع اشاعهای» که در سال 2015 برای طرف غربی ایجاد می‌کرد نباشد. «ند پرایس»، سخنگوی وزیر خارجه آمریکا در یک کنفرانس خبری چند هفته پیش گفت که آمریکا برای تعیین زمان اتمام مذاکرات به تقویم زمانی معتقد نیست و برای آن یک معیار فنی تعریف کرده که عبارت است از زمانی که کارشناسان آمریکا «در وزارت خارجه، در جامعه اطلاعاتی و در دستگاه‌های دیگر به این جمع‌بندی برسند که پیشروی‌های هسته‌ای که ایران بعد از تصمیم نادرست دولت قبل [آمریکا] برای ترک توافق انجام داده از مزایای منع اشاعهای که برجام در بردارنده آن بود، پیشی بگیرند.» این خط استدلالی از دو جهت مورد مخالفت ایران است: اولاً برنامه هسته‌ای ایران مقاصد اشاعه هسته‌ای را دنبال نمی‌کند و در حال حاضر هم این برنامه تحت نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است؛ دوم اینکه، حتی اگر بپذیریم که طرفهای غربی از همان مسائل اشاعهای نگران است باز هم عدم اجرای کامل برجام فقط طرف غربی را از منافعش محروم نمی‌کند، زیرا ایران از نخستین روزهای اجرایی شدن برجام از هیچ مزیت اقتصادی وعده‌شده در این توافق بهره نبرده و منطقی است که از رهگذر مذاکرات به دنبال بازگرداندن توافق به ریل توافقی دوجانبه و مبتنی بر برد-برد باشد. از طرف دیگر، شواهد دیگر نشان می‌دهند که کش‌دار شدن ورود به برجام، طبق یک برنامه از سوی واشنگتن اتفاق افتاده و اراده ایران در آن نقشی نداشته است؛ آنتونی بلینکن، وزیر خارجه کنونی آمریکا سال گذشته، هنگامی که به دنبال کسب تأیید از سنا بود، در پاسخ به سوال قانونگذارانی که گمان می‌کردند دولت جو بایدن به زودی با یک دستور اجرایی زمینه‌های بازگشت به برجام را فراهم خواهد کرد تصریح کرد که این اتفاق به زودی نخواهد افتاد. طرف آمریکایی، در عوض برای جور کردن ابزارهای چانه‌زنی در مذاکرات، سیاست فشار حداکثری دونالد ترامپ را ادامه داد و از زمان آغاز مذاکرات هم با تشدید تحریم‌ها، تهدید نظامی و بازی ضرب‌الاجل‌ها به دنبال ایجاد اهرم فشار علیه تیم مذاکرهکننده جمهوری اسلامی ایران برآمد. مسئله دیگری که به صورت مستقیم به کندی مذاکرات ارتباط داشته ضرورتی است که آمریکا و کشورهای اروپایی برای هماهنگ کردن مواضع خود با رژیم صهیونیستی و برخی کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس تعریف کرده و روند تصمیم‌گیری خود را بیش از پیش دشوار و پیچیده کرده‌اند. با این توصیفات، به نظر می‌رسد روند کند پیشرفت مذاکرات که غربی‌ها از آن گلایه دارند و برای آن محدودیت تعیین می‌کنند بیشتر به آمادگی آنها برای اجرای تعهداتشان بستگی دارد تا ایران. به همین دلیل جمهوری اسلامی ایران از ابتدای شروع مذاکرات تاکید کرد، برای مذاکرات هیچ چارچوب زمانی خاصی قائل نیست، آنچه پایان مذاکرات را رقم می زند، اراده و جدیت طرفین برای رسیدن به نتیجه است. سه کشور اروپایی به خوبی می دانند که ما به ازای کاهش فعالیت های صلح آمیز هسته ای ایران طبق برجام، رفع تحریم هاست که باید از سوی آمریکا انجام شود، پس بهتر است به جای چرتکه انداختن درباره این که چه وقت باید مذاکرات به نتیجه برسد و پایان یابد یا تلاش برای اعمال فشار به ایران که سرعت فعالیت های هسته ای خود را کاهش دهد دست به اقدام مقتضی و ارایه پیشنهادات مفید کند.
طرح موضوع ضرب‌الاجل به دنبال تحت فشار گذاشتن طرف ایرانی است
شهریار حیدری عضو کمیسیون امنیت ملی وسیاست خارجی مجلس تاکید کرد: آمریکا با طرح موضوع حاشیه ای ضرب الاجل برای رسیدن به توافق به دنبال امتیاز گیری و تحت فشار گذاشتن طرف ایرانی است اما باید از گذشته عبرت بگیرد که هیچ وقت یک ایرانی را تهدید نکند و تحت فشار قرار ندهد. وی افزود: ما از منافع خود تحت هیچ شرایطی دست بر نمی داریم و اگر انتظاراتی که از توافق داریم حاصل نشود پای یک توافق بد را امضا نمی کنیم، برجام بدون لغو تحریم ها دستاوردی برای ما ندارد و نتیجه آن کاملاً روشن است. نماینده مردم قصرشیرین، سرپل ذهاب و گیلانغرب در مجلس با بیان اینکه آمریکا تحت تأثیر لابی صهیونیستی رفتار می کند گفت: آنها به دنبال امتیازگیری بیشتر در برجام هستند تا بتوانند پاسخگوی لابی صهیونیستی-عربی باشد ضمن اینکه در گذشته هم ضرب الاجل هایی اعلام کرد اما هیچ گاه در روند مذاکرات تاثیری نداشت. وی تصریح کرد: آمریکا با این رفتار ها جایگاه و اعتبار خود را در عرصه بین المللی تضعیف می کند چرا که این کشوربوده است که همواره اثر منفی بر نظم جهانی داشته و در آستانه توافق با مواضع خود کل برجام را تحت تأثیر قرار داده و در مقابل ما همواره اعلام کردیم به دنبال توافق خوب هستیم. حیدری در پایان گفت: آمریکا در دچار تزلزل در موضع گیری و تصمیم است از یک سو خود را مشتاق به بازگشت به برجام نشان می دهد و از سوی دیگر در مقابل لغو تحریم ها مقاومت نشان می دهد و برای توافق ضرب الاجل مشخص می کند.
ضرب الاجل آمریکا برای ما اهمیت چندانی ندارد
علی رضائی، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس اظهار داشت: منافع و مصلحت کشور در اولویت ماست و تیم مذاکره کننده بر اساس آن حرکت می کنند و ضرب الاجل آمریکا برای ما اهمیت چندانی ندارد. وی افزود: آمریکا بارها و بارها تاریخ‌های مختلفی برای توافق مشخص کرده اما هیچ کدام رعایت نشده و البته در جایگاهی نیست که بخواهد کشورمان را برای توافق سریع تحت فشار قرار دهد، ما یکبار با پایبندی کامل با تعهدات و قوانین بین المللی پا در مسیر بی نتیجه ای قرار دادیم که با بدعهدی آمریکا خسارات زیادی به ما وارد شد و این بار تجربه گذشته را تکرار نمی کنیم. عضو کمیسیون اقتصادی مجلس تاکید کرد: با توجه به شرایط اقتصادی مردم و اوضاع کشور باید تصمیم گرفت و یک توافق کامل و بدون بازگشت را به یک توافق سریع ترجیح می دهیم و اهمیتی به فریادهای آمریکا نمی دهیم. وی ادامه داد: اروپا و آمریکا در عمل یکی هستند و تفاوتی با یکدیگر ندارند و در روند مذاکرات نقش پلیس خوب و پلیس بد را ایفا می کنند و ما تحت تأثیر هیچ کدام ازطرفین تصمیم نخواهیم گرفت و طرف های برجامی باید بدانند فشار و ضرب الاجل تاثیری بر انتظارات به حق جمهوری اسلامی نخواهد داشت.
هدف از ضرب‌الاجل جلوگیری از ایجاد مکانیسم راستی‌آزمایی است
مصطفی خوش‌چشم، کارشناس مسائل بین‌الملل درباره روند مذاکرات ایران و گروه ۱+۴ اظهار کرد: طرف آمریکایی و اروپایی به دنبال این هستند که با صحبت کردن از محدودیت زمانی و تعیین ضرب الاجل و از طرف دیگر طولانی کردن مذاکرات، ابتکارات و درخواست‌های ایران در حوزه راستی‌آزمایی و تضمین‌ها را با چالش مواجه کنند. وی افزود: طرف غربی می‌خواهد مذاکرات را تا موعدی که خودشان به آن ضرب الاجل می‌گویند، طول دهد تا ایران در این بازه زمانی چند هفته‌ای تحت فشار قرار گرفته و از تلاش‌هایش برای ایجاد یک مکانیسم کامل و دارای جزئیات و عملیاتی برای راستی‌آزمایی و تضمین‌ها صرف نظر کند و به یک راستی‌آزمایی و تضمین فقط فرمالیته بسنده کند. این تحلیلگر سیاست خارجی در عین حال تاکید کرد: جمهوری اسلامی ایران هیچ ضرب الاجلی را به رسمیت نخواهد شناخت تا مکانیسم راستی آزمایی و تضمین‌ها به درستی تبیین و تثبیت شود. خوش چشم، افزایش فشارهای رسانه ای و سیاسی بر تیم مذاکرات ایران در روزهای اخیر را یادآور شد و افزود: برای مدت کوتاهی فشارها کمتر شده بود اما همان طور که انتظار می‌رفت طرف غربی با رسیدن به بخش‌های چالش‌برانگیز و جزئیات کار، فضای تبلیغاتی تهدید و فشار و مقصرنمایی ایران را مجدداً تشدید کرده است. وی با اشاره به اظهارات اخیر مقامات ارشد فرانسه و آمریکا علیه ایران گفت: هدف فشارهای اخیر این است که تیم مذاکرات ایران را از دنبال کردن ایجاد فرمول و مکانیسمی کامل و دارای جزئیات برای راستی آزمایی رفع تحریم‌ها برحذار دارند و یا اینکه حداقل جمهوری اسلامی را به یک توافق موقت راضی کنند. این کارشناس مسائل راهبردی با بیان اینکه آمریکایی‌ها به شدت دنبال این هستند که مهمترین اهرم جمهوری اسلامی یعنی غنی‌سازی ۶۰ درصد را متوقف کنند و از دست ایران در بیاورند، تصریح کرد: اگر توافقی حاصل شود، جمهوری اسلامی مصمم است که این توافق پایدار، ماندگار و قابل اتکا باشد بنابراین جمهوری اسلامی به هیچ عنوان به این سمت نخواهد رفت که به سادگی از کنار غنی‌سازی ۶۰ درصد بگذارد و بر اساس یک توافق موقت عمل کند. خوش چشم گفت: تاکنون، پیشنهادی مبنی بر توافق موقت در میز مذاکره ارائه نشده و فقط این مساله در رسانه‌های غربی مطرح شده است. آنچه گفته شده، در رسانه‌ها بوده اما مشخص است که یکی از دو هدف اصلی آنها همین است. طرف غربی توافقی می‌خواهد که فاقد واقع گرایی، عملگرایی و قابلیت راستی آزمایی باشد. وی افزود: آمریکا توافقی می‌خواهد که هزینه‌های آن برای آمریکا کم باشد اما جمهوری اسلامی از ابتدا اعلام کرده که هیچ محدودیت زمانی را در مذاکرات نمی پذیرد و تنها خط قرمزش منافع مردم و مصالح جمهوری اسلامی است.
سیاست همسایگی قدرت چانه‌زنی ایران را در مذاکرات بالا برد
این کارشناس ارشد مسائل بین الملل به سفرهای اخیر حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه به کشورهای حوزه خلیج فارس و چین و در عین حال، سفر آتی آیت الله ابراهیم رئیسی رییس جمهوری به روسیه اشاره کرد و گفت: گسترش روابط با کشورهای منطقه، چین و روسیه به صورت غیرمستقیم بر مذاکرات هم موثر است و می‌تواند با کم اثر کردن تحریم‌ها، به مذاکرات هم کمک کند و قدرت تیم مذاکره کننده ایران را در چانه‌زنی‌ها افزایش دهد زیرا راه اصلی مبارزه با تحریم‌های آمریکا بی اثر کردن آنهاست. خوش چشم تصریح کرد: هر زمانی که تاثیرگذاری تحریم‌ها کاهش یابد و این اسلحه در دستان طرف آمریکایی کم اثرتر شود آنوقت در اتاق چانه‌زنی، ایران دست برتر را خواهد داشت و طرف آمریکایی و غربی ضعیف‌تر خواهد شد. وی افزود: گسترش روابط با دیگر کشورها، همسایگان، چین و روسیه منافع اقتصادی زیادی برای ایران دارد اما در کنار این منافع مستقیم، موجب می شود که جمهوری اسلامی دست برتر را در مذاکرات داشته باشد. این تحلیلگر سیاست خارجی گفت: باید از پتانسیل‌های موجود در گسترش روابط با کشورهای منطقه بیشترین بهره را برد زیرا حتی کشوری مانند امارات متحده عربی که در معادلات منطقه‌ای و جهانی کنار ریاض و واشنگتن قرار داشت، با خروج آمریکا از منطقه و تغییر ترتیبات منطقه ای در کنار ایران قرار گرفته است.
کشورهای منطقه به دنبال بهبود روابط خود با ایران هستند
خوش چشم افزود: کشورهای منطقه متوجه شده اند که آمریکا در حال خروج از منطقه بوده و نظم و ترتیبات منطقه‌ای دچار تغییر شده است. این کشورها فهمیده اند که در این نظم جدید، جایگاه جمهوری اسلامی قدرتمندتر و برجسته تر از سابق خواهد بود و قطعاً کشورها باید خودشان را با این وضعیت جدید تنظیم کنند و برای حفظ و پیشبرد منافع خود بهتر است که روابط بهتری با جمهوری اسلامی ایران داشته باشند. وی تصریح کرد: در همین چارچوب، امارات و ترکیه و دیگر کشورهای منطقه علیرغم مخالفت‌های آمریکا و سعی واشنگتن برای دور نگه داشتن آنها از ایران، به دنبال ترمیم و بهبود روابط اقتصادی با جمهوری اسلامی هستند. این کارشناس مسائل منطقه درباره تغییر رویکرد کشورهای حوزه خلیج فارس به ویژه امارات متحده عربی گفت: اخیرا، ابوظبی درخواست هیاتی از نمایندگان آمریکا که خواستار توقف روابط با ایران تا تعیین تکلیف برجام شده بودند را رد و به این ترتیب ثابت کرد که نقش واشنگتن در معادلات و روابط دوجانبه کشورهای منطقه با تهران کمرنگ‌تر شده و کشورهای منطقه از جمله کشورهای پیرامونی کمتر تحت تاثیر آمریکا تصمیم می‌گیرند. خوش چشم، سفر وزیر امور خارجه به چین و در عین حال، سفر رییس جمهوری به روسیه را از نظر اقتصادی بسیار مهم ارزیابی کرد و گفت: این سفرها می‌تواند برای ما حاوی منافع گوناگون در حوزه‌های اقتصادی، فناوری، سرمایه‌گذاری، حمل و نقل، انرژی و آی تی باشد و به بهبود فضای اقتصادی کشور کمک کند.
ارسال دیدگاه
ضمن تشکر از بیان دیدگاه خود به اطلاع شما رسانده می شود که دیدگاه شما پس از تایید نویسنده این مطلب منتشر خواهد شد.
