آزادی بیان به سبک فرانسه

روایت زن ایرانی در بند
تناقضی آشکار
فرانسه دهه‌هاست که خود را پرچمدار آزادی بیان معرفی می‌کند. از انقلاب فرانسه تا امروز، شعار «آزادی، برابری، برادری» در ذهن جهانیان با این کشور گره خورده است. مقامات پاریس بارها در بزنگاه‌های سیاسی جهان، با ژستی «آزادی‌خواهانه» ظاهر شده‌اند؛ از دفاع سرسختانه از نشریات موهن علیه مقدسات مسلمانان گرفته تا راهپیمایی‌های پرزرق‌وبرق در حمایت از کاریکاتوریست‌ها. اما همین کشور، امروز زنی ایرانی به نام مهدیه اسفندیاری را در زندان نگه داشته است. زنی ۳۵ ساله که هشت سال است در فرانسه زندگی می‌کند، اما اکنون در سلول‌های زندان «فرن» در حومه پاریس روزگار می‌گذراند. جرم او چیست؟ مقامات قضایی فرانسه پس از هفته‌ها سکوت، تنها یک عنوان کلی ارائه کرده‌اند: «تبلیغ و دفاع از تروریسم».
اتهامی مبهم، سکوتی سنگین
آنچه در پرونده مهدیه اسفندیاری عجیب‌تر از همه است، ابهام در اتهام و سکوت طولانی مقامات فرانسوی است. از پاییز سال گذشته، بنا بر ادعای دادسرای پاریس، تحقیقاتی درباره چند کانال در شبکه‌های اجتماعی آغاز شد. گفته‌اند که برخی از این صفحات، «حمله حماس به اسرائیل» را ستوده و علیه یهودیان مطالبی نوشته‌اند. اما خبرنگاران فرانسوی اذعان کرده‌اند که هیچ مطلبی از مهدیه اسفندیاری با چنین محتوایی پیدا نکرده‌اند. برخی فعالان فلسطینی می‌گویند دلیل بازداشت او تنها انتشار چند پیام درباره «نسل‌کشی در غزه» بوده است.
اگر چنین باشد، معنایش روشن است: اعتراض به کشتار مردم غزه در فرانسه جرم است.
حقوق زن یا ابزار سیاست؟
از زاویه حقوق زنان، پرونده مهدیه اسفندیاری پر از پرسش است. فرانسه خود را مدافع حقوق زن معرفی می‌کند، روز جهانی زن را جشن می‌گیرد، و برای برابری جنسیتی بودجه‌های کلان اختصاص می‌دهد. اما در عمل، وقتی زنی مسلمان و مهاجر، صدای اعتراض خود را علیه جنگ و ظلم بلند می‌کند، با برچسب «تروریسم» خاموش می‌شود.
مهدیه، نه یک فعال نظامی و نه چهره‌ای سیاسی، بلکه یک زن است که دغدغه انسانی‌اش او را به سخن واداشته. بازداشت او نشان می‌دهد که حقوق زن در فرانسه تا زمانی محترم است که در چارچوب سیاست‌های رسمی آن کشور بگنجد.
دوگانگی در آزادی بیان
نمونه‌های تناقض‌آمیز در سیاست فرانسه کم نیست:
کاریکاتورهای توهین‌آمیز علیه پیامبر اسلام با شعار آزادی بیان حمایت می‌شوند.
اما یادآوری «نسل‌کشی در غزه» جرم است.
اسلام‌هراسی در رسانه‌های فرانسه آزاد است، اما نقد سیاست‌های اسرائیل، مصداق «تروریسم» معرفی می‌شود.
این دوگانگی به‌خوبی نشان می‌دهد که آزادی بیان در فرانسه یک حق جهانی و بی‌طرف نیست؛ بلکه ابزاری گزینشی و سیاسی است که تنها در خدمت منافع قدرت‌های غربی به کار گرفته می‌شود.
صدای زن در زندان
به‌عنوان یک زن، نمی‌توانم از کنار این ماجرا بی‌تفاوت بگذرم. زندانی شدن یک زن در خانه‌ای که خود را مدافع زنان معرفی می‌کند، فاجعه‌ای نمادین است. مهدیه اسفندیاری امروز نماد هزاران زنی است که در جهان، وقتی علیه جنگ، اشغال و نسل‌کشی سخن می‌گویند، با انگ و برچسب خاموش می‌شوند.
پرونده او آزمونی است برای فرانسه: آیا واقعاً به آزادی بیان باور دارد یا تنها زمانی از آن دفاع می‌کند که صدای معترض، مخالفِ دشمنان خودش باشد؟
پرسشی برای افکار عمومی
مهدیه اسفندیاری امروز در زندان پاریس است. شاید بسیاری در اروپا و آمریکا حتی نام او را نشنیده باشند. اما پرسش اصلی برای افکار عمومی باقی می‌ماند: آزادی بیان به سبک فرانسه برای چه کسانی است؟ برای کاریکاتوریست‌های اسلام‌ستیز یا برای زنانی که علیه کشتار انسان‌های بی‌گناه سخن می‌گویند؟
پاسخ روشن است؛ آزادی بیان در فرانسه نه حقی برای همه، که امتیازی برای عده‌ای خاص است. و این همان چهره‌ی متناقض و گزینشی غرب در برخورد با «حقوق بشر» است.