دونقطه؛ آشتی نوجوانان با ادبیات فارسی

ویدئویی در اینستاگرام وایرال شده است که از نوجوانان و جوانان می‌خواستند ادامه رپی که برایشان خوانده می‌شد را بخوانند و همه می‌خوانند و بعد از آن‌ها مصراع دوم «سعدیا مرد نکونام نمیرد هرگز» را خواسته بودند که هیچ‌کس آن را نمی‌دانست. «دونقطه» زاده‌ی چنین شرایطی است. مسابقه تلویزیونی که محور اصلی آن ادب فارسی است. برنامه‌ای که از شبکه دو سیما پخش می‌شد و این روزها به انتهای خود رسیده است. شاید اگر به بسیاری از مسئولان مرتبط یا والدین ویدئوی وایرال شده را نشان می‌دادند ساعت‌ها در اهمیت پرداختن به ادب پارسی و احیای آن ساعت‌ها لکچر تخصصی و مباحث فلسفی می‌بافتند، اما دونقطه مصداق عملی آن است، وارد میدان شده و حساب شده در این مسیر قدم برمی‌دارد.
شاید کمتر کسی تصور می‌کرد مسابقه‌ی ادبیات فارسی چنان جذاب طراحی شود که قسمت فینال آن در حد فینال فوتسال دانش‌آموزی هیجان داشته باشد. در شرایطی که نمرات ادبیات فارسی دانش‌آموزان گاهی از دروس ریاضی و فیزیک هم پائین‌تر می‌آید و املا، حفظیات، درک مطلب، قرابت معنایی، ضرب‌المثل، متون تاریخی، تاریخ‌ادبیات و… به کابوسی برای دانش‌آموزان بدل می‌شود، دونقطه مسابقه‌ای را برای نوجوانان و دانش‌آموزان طراحی کرده که طعم شیرین ادبیات فارسی را به مخاطبان می‌چشاند. دونقطه تمامی موارد بالا را درون خود جای‌داده است، بی‌آنکه سخت و حوصله‌سر‌بر باشد. سردبیری برنامه شاید نقطه قوت اصلی دونقطه باشد. طراحی آیتم‌های متنوع و جذاب از هیولاهای دروس ادبیات فارسی که هم جذاب باشد و هم چالشی کار دشواری بود که سردبیری برنامه به‌خوبی از آن فائق آمده بود. گاهی کلمه‌سازی و جمله‌سازی را با داستان همراه می‌کرد، گاهی املا را به شیوه‌ی گروهی حرف‌به‌حرف انجام می‌داد، گاهی شعرخوانی و قرابت معنایی را در کتیبه خود می‌گنجاند و گاهی از هوش مصنوعی برای به‌کارگیری ضرب‌المثل‌هایی که به فراموشی سپرده شده‌اند بهره می‌گرفت. آیتم‌هایی از برنامه که دقایق آخر هم برنده مسابقه را نامشخص می‌گذاشت و تعلیق انتخاب برنده را تا انتها پیش می‌برد. آیتم‌هایی که در هر دور از برنامه و حتی در دور فینال به‌روز می‌شدند و این خلاقیت در سردبیری تا قسمت آخر برنامه ادامه داشت.
شاید مهم‌ترین ویژگی دونقطه آن باشد که ویژه‌ی نوجوانان بود. شاید یکی از بزرگ‌ترین برنامه‌های مختص این گروه سنی در کشور باشد. جایی که این گروه سنی سانسورشده هویت می‌گرفتند، نه به‌قدری کوچک یا کودک آن‌ها را در نظر بگیرند که قدرت رقابت و تفکر را از آنان محروم کنند یا آن‌قدر بزرگ ببینند که به‌دوراز چالش و سرگرمی بخواهند بر آنان محتوا تزریق کنند. برنامه‌ای که در آن 32 گروه پسران و 32 گروه دختران که به‌عنوان یکی از حروف ادبیات فارسی در نظر گرفته شده‌اند، در گروه‌های چهارنفره با گروه‌های دیگر به رقابت می‌پرداختند که با یک حساب‌وکتاب ساده 256 دانش‌آموز دختر و پسر در این رقابت بزرگ شرکت کرده بودند. حتی تناسب جمعیتی مناسبی برای شرکت استان‌های مختلف در این برنامه تدارک‌دیده‌شده بود و گاهی لهجه‌های شیرین فارسی در این برنامه شنیده می‌شد. دونقطه را می‌توان یکی از برنامه‌های تحولی سازمان نامید که با شعار هویت‌محور و عدالت‌گستر آن انطباق دارد. از طرفی بر هویت ایرانی مبتنی بر ادب فارسی و هویت نوجوانان بر پایه‌ی نگاه واقعی به آنان است و از طرف دیگر سعی در حضور دانش‌آموزان استان‌های مختلف ایران در این برنامه را داشت. یکی دیگر از نقاط مثبت دونقطه مجری آن، نیما کرمی، است که با صبر و حوصله با نوجوان برخورد می‌کرد، آنان را به‌حساب می‌آورد، تخریبشان نمی‌کرد، خطاهایشان را چماق بالای سرشان نمی‌کرد و تا آخر امیدشان برای کسب موفقیت با تلاش را زنده نگه می‌داشت، موفقیت‌هایشان را تشویق می‌کرد و ضریب می‌داد، و خودش از تعامل و هم‌صحبتی با دانش‌آموزان حظ می‌کرد. در مقابل نیز دانش‌آموزان او را چون معلمی صبور و دلسوز می‌دیدند و ارتباط باورپذیر میان آن‌ها به وجود آمده بود.
دونقطه حاصل دغدغه جمعی سازندگان و عوامل آن است. مشخص است که زبان و ادبیات فارسی را دوست دارند. در این برنامه حتی بر استفاده از کلمات خارجی هم حساس بودند و اجازه به‌کارگیری این کلمات را نمی‌دانند. حتی برای کل‌کل کردن و کری خواندن که معمولاً در فضای استادیومی فاقد ادب است، با ابتکاری جدید از ضرب‌المثل‌های فارسی همانند «شاهنامه آخرش خوش است» استفاده کرده بودند. روزگاری تلاش امید جلوداریان در دفاع از ادبیات فارسی در خبر سیما بی‌ارزش جلوه می‌کرد زمانی که سریال‌ها و تبلیغات پر از اصطلاحات و کلمات خارجی بود. اما به‌پاس این تلاش و دغدغه‌ی دونقطه معادل کلمات خارجی متن که از ابتدا ذکر شده‌اند شایان‌ذکر است که معادل وایرال فراگیر، معادل لکچر سخنرانی، معادل فینال مسابقه نهایی، معادل آیتم بخش، معادل استادیوم ورزشگاه و معادل سریال مجموعه نمایشی است.
دونقطه همچنین در روزگاری که شخصی در فضای مجازی به فردوسی بزرگ توهین می‌کند و البته با واکنش‌های گسترده مردم مواجه می‌شود، در مسابقه نهایی خود شاهنامه را به نمایش می‌گذارد و از جوایز آن بازدید از آرامگاه فردوسی در طوس در کنار زیارت مشهد مقدس است.
از خلاقیت‌های دیگر دونقطه ایجاد محصولات دامنه برای مسابقه خود است که بازی رومیزی فارسی‌بازی را برای این مسابقه طراحی کرده است که امید است این بازی زودتر عرضه شود و در دسترس مردم قرار بگیرد تا همان دغدغه‌های این برنامه را بتواند بیشتر و بیشتر تروج کند.
یکی دیگر از نقاط مثبت دونقطه اصل شکل‌گیری آن بود که احتمالاً چنین برنامه‌ی بزرگی بدون حمایت و تصمیم مدیر شبکه محقق نمی‌شد و شاید بدون تعیین ساعت پخش مناسب برای این برنامه شاید برای همیشه بایگانی می‌شد و موردتوجه قرار نمی‌گرفت. حالا فصل اول دونقطه به پایان رسیده و این موفقیت صداوسیما در احیای ادبیات فارسی می‌تواند در فصل‌های متعدد و حضور چشمگیر نمایندگان تمامی استان‌های ایران تکرار شود، به‌شرط آنکه همین دغدغه حفظ شود و به ورطه‌ی درآمدزایی کشیده نشود و خلاقیت و نوآوری آن همچنان ادامه داشته باشد.