از ضایعات ماهی تا درمان زخم؛ داستان یک کشف ایرانی

آیا تا به حال فکر کرده‌اید که پولک دورریختنی یک ماهی می‌تواند به دارویی ارزشمند برای درمان زخم و سوختگی تبدیل شود؟ شاید عجیب به نظر برسد، اما این همان مسیری است که یک پژوهش تازه در ایران طی کرده و توانسته به نتایجی شگفت‌انگیز برسد. پژوهشگران ایرانی با نگاهی متفاوت به ضایعات دریایی، موفق شدند پروتئینی مهم به نام کلاژن را از پولک ماهی سفید استخراج کنند.
کلاژن یکی از اصلی‌ترین اجزای بدن ماست که نقش کلیدی در ترمیم پوست، بازسازی زخم‌ها و افزایش مقاومت بافت‌ها دارد. بدون این پروتئین، پوست آسیب‌دیده به‌سختی توانایی بازگشت به حالت اولیه خود را خواهد داشت.
اما اهمیت این تحقیق کجاست؟ این محققان با استفاده از کلاژن استخراج‌شده، پمادی ساختند که در آزمایش‌های انجام‌شده روی حیوانات، تنها در مدت پنج روز توانست سوختگی‌های نوع دوم را به‌طور کامل ترمیم کند؛ رقمی که در مقایسه با بسیاری از داروهای رایج، سرعتی خیره‌کننده به شمار می‌آید.
این یافته می‌تواند دریچه‌ای نو در درمان بیماری‌ها و آسیب‌هایی باشد که سال‌هاست بیماران و پزشکان را به چالش کشیده است:
زخم‌های پای دیابتی که یکی از مهم‌ترین دلایل قطع عضو در بیماران دیابتی محسوب می‌شود.
بیماری‌های نادری مانند EB (ای‌بی یا پروانه‌ای) که با ضایعات شدید پوستی همراه است. سوختگی‌های عمیق و دردناک که همواره از پرهزینه‌ترین و پیچیده‌ترین آسیب‌های پزشکی به شمار می‌رود.
ویژگی مهم این دستاورد آن است که ماده اولیه آن، کاملا طبیعی، در دسترس و بومی ایران است. در شرایطی که داروهای ترمیم زخم و سوختگی بسیار گران و وابسته به واردات هستند، چنین پژوهشی می‌تواند به تولید یک داروی ملی، ارزان‌تر و ایمن‌تر منجر شود؛ دارویی که نه تنها بیماران ایرانی را درمان کند، بلکه حتی قابلیت صادرات داشته باشد.
در کنار تمام این‌ها، این پژوهش پیام مهم دیگری هم دارد:گاهی منابعی که ما بی‌ارزش می‌دانیم، مثل ضایعات دورریختنی ماهی، می‌توانند کلید حل مشکلات بزرگ پزشکی و اقتصادی کشور باشند.
به گفته پژوهشگران، اگر این پروژه به مرحله تولید صنعتی برسد، تحولی بزرگ در حوزه درمان زخم و سوختگی رقم خواهد خورد؛ تحولی که هم بیماران را امیدوار می‌کند و هم اقتصاد درمان کشور را سبک‌تر.
چرا کلاژن این‌قدر مهم است؟
کلاژن یکی از فراوان‌ترین پروتئین‌های بدن است و نقش اصلی در ترمیم بافت‌ها دارد. وقتی پوست یا اندام‌ها آسیب می‌بینند، حضور کلاژن باعث می‌شود روند بازسازی سریع‌تر انجام شود و بافت به حالت طبیعی برگردد.
چرا پولک ماهی؟
ضایعات ماهی در کشور ما بسیار زیاد است و معمولا دور ریخته می‌شود. این ضایعات منبع غنی کلاژن هستند. بنابراین ما به جای اینکه این منابع هدر بروند، آن‌ها را به دارویی باارزش تبدیل کردیم.
تفاوت با پمادهای شیمیایی رایج
پمادهای شیمیایی بیشتر نقش ضدعفونی یا تسکین دارند، اما پماد کلاژن علاوه بر این ویژگی‌ها، به‌طور مستقیم وارد روند بازسازی پوست می‌شود و باعث می‌شود زخم در زمان بسیار کوتاه‌تری ترمیم گردد.
آیا این دارو می‌تواند به بیماران دیابتی و مبتلایان به EB کمک کند؟
زخم‌های دیابتی و بیماری EB معمولا بسیار دیرترمیم می‌شوند و هزینه بالایی دارند. نتایج اولیه نشان می‌دهد پماد کلاژن می‌تواند در این بیماران تحولی جدی ایجاد کند.
امکان تولید صنعتی این پماد در کشور وجود دارد. مواد اولیه به وفور در کشور وجود دارد، فناوری تولید هم بومی است. اگر حمایت لازم صورت بگیرد، می‌توان این پماد را به تولید انبوه رساند و حتی به خارج از کشور صادر کرد.