بدون داستان؛ وقتی بچه مردم در فرم می‌ماند!

بچه مردم فیلمی بود که سال گذشته مورد توجه جشنواره فیلم فجر قرار گرفت و برنده جوایز بهترین فیلمنامه و بهترین کارگردانی اول شد. فیلمی که شاید کسی فکرش را نمی‌کرد به یکی از چند فیلم اول جشنواره بدل شود و اینچنین در 15 رشته نامزد سیمرغ بلورین شود. حتی در زمان جشنواره آخرین فیلمی بود که در واپسین ساعات جشنواره و در وقت اضافه به تماشای آن نشستم. شاید این موضوع برای آن باشد که کسی گمان نمی‌کرد راوی بخش پشت صحنه خندوانه بتواند فیلم قابل توجهی عرضه کند. این اتفاق پس از مواجهه مخاطبان جشنواره با فیلم‌های به اصطلاح کمدی‌ای بود که نه قصه داشتند و نه حتی می‌توانستند بخندانند و بچه مردم هم خود را طنزآمیز و دارای درون‌مایه‌های کمدی معرفی می‌کرد.
بچه مردم یک فیلم فنی است و روی هر سکانس آن به شدت فکر شده‌است و شاید نقطه مزیت اصلی بچه مردم همین باشد. به همین دلیل است که تمامی قاب‌های بچه مردم به واقع سینماست و دلپذیر است. این آشنایی با فرم می‌تواند به این علت باشد که معمولا کارگردان‌ها مدت زیادی برای اولین اثر خود زمان صرف می‌کنند. فیلم سراسر است از سکانس‌های خلاقانه؛ همانند لحظه‌های انقلاب که تصویر پهلوی از دیوار برداشته و دوباره گذاشته می‌شد. سکانس‌های بچه مردم معنادار هستند و مضامین را به درستی منتقل می‌کنند. مضامینی ملی در قاب‌های ایرانی. همانند مقایسه تدفین شهید پرورشگاهی با تشییع فرد دیگری که در مزار شهدا به تصویر کشیده شده بود. این خلاقیت‌های به نظر می‌رسد وام گرفته از کارگردانی وس اندرسون باشد که هتل بزرگ بوداپست او شناخته شده است و اخیرا طرح فینیقی را روی پرده‌ی سینما برده است. علت دیگر این اتفاق آن است که به قلم مشترک محمود کریمی و همسرش فائزه یارمحمدی نوشته شده‌است. شاید برای همین است که فیلمنامه به شدت تصویری نگارش شده و کاملا در خدمت دوربین است. همانند وس اندرسون که خود نویسنده‌ی فیلم‌های خود است. اما شاید نقطه ضعف اصلی فیلم نیز همین باشد.
بچه مردم را شاید بتوان فاقد فیلمنامه معرفی کرد. بچه مردم داستان چهار کودک پرورشگاهی است که با رسیدن به سن استقلال همزمان با شلوغی‌های انقلاب مجبور به ترک پرورشگاه می‌شوند سعی می‌کنند با دزدین پرونده‌شان، والدینشان را پیدا کنند و سوژه اصلی داستان یکی از این چهار کودک است. اما این خط اصلی داستان به تناوب حتی فراموش می‌شود. نقش‌های غیر اصلی حتی نزدیک به شخصیت هم نمی‌شوند و در طول داستان رها می‌شوند. البته این موضوع قابل توجه است که بازی چهار نوجوان در این فیلم نمی‌گذارد جای خالی بازیگران مطرح در این فیلم احساس شود و احتمالا هزینه‌های تولید را هم برای عوامل آن کاسته است و از بازیگران مطرح در نقش‌های کوتاه استفاده شده است که در جای خودشان به فیلم کمک می‌کنند، هر چند به پیش بردن داستان کمکی نمی‌کنند. فیلم مجموعه‌ای از موقعیت‌های گسسته است که پیرنگ محکمی ندارند و متزلزل هستند. حتی خرده پیرنگ‌های گروهک‌های چیریکی و قصه‌ی عاشقانه‌ی شخصیت اصلی به خوبی پرداخته نمی‌شود و حتی به نظر می‌رسد برای پر کردن داستان از آن‌ها بهره گرفته شده است. ریتم فیلم متغیر است و در بیشتر فیلم با ریتم کند مخاطب را به سختی همراه می‌کند. حتی پایان‌بندی ضعیفی دارد و به نوعی داستان بریده می‌شود. بر همین اساس انتخاب بچه مردم به عنوان بهترین فیلمنامه عجیب به نظر می‌رسید و با انتقاداتی روبه‌رو بود.
کمدی بچه مردم با کمی چشم‌پوشی و در مقایسه با سایر به اصطلاح کمدی‌های جشنواره نجیب است، اما ژانر فیلم فقط کمدی نیست و تلفیقی از فانتزی و رئال و همچنین درام و کمدی است. کمدی خانوادگی بچه مردم محصول فیلم خانوادگی کریمی و یارمحمدی است و به همین خاطر حساسیت‌های محتوایی در آن دیده می‌شود. بچه مردم در ساختن حس موفق است و از مخاطب واکنش می‌گیرد. هر گاهی فضای فانتزی بچه مردم چیره می‌شد می‌توانست خنده بگیرد و هر جا فضای رئال می‌شد حتی می‌توانست اشک مخاطب را هم درآورد. بچه مردم فضا را به خوبی می‌شناسد و با اینکه زمان فیلم معاصر نیست، اما در بعضی از موارد به فضا منتقل شده است. در این فیلم تصاویری که از پرورشگاه و کودکان پرورشگاهی بازسازی شده به واقعیت نزدیک است و نشان از شناخت درست فضا و موقعیت دارد. اما این اتفاق در مواجهه با گروهک چریکی به خوبی اتفاق نیفتاده است.
بچه مردم علی‌رغم آن‌که نام کودک را یدک می‌کشد و چهار بازیگر اصلی آن نوجوانان هستند اما نه برای کودکان ساخته شده و نه برای نوجوانان. بچه مردم مخاطب بزرگسال دارد و برای نوجوانان ساخته نشده است. این جای تعجب است که بچه مردم در جشنواره فیلم کودک و نوجوان امسال پذیرفته می‌شود و برنده جایزه هم می‌شود. این همان فهم نادرستی است که از سینمای کودک و نوجوان وجود دارد و فیلمی که مخاطب نوجوان احتمالا با آن ارتباط برقرار نکند به عنوان فیلم کودک و نوجوان مطرح شود. با این حال بچه مردم در میان فیلم‌های چهل‌وسومین جشنواره فیلم فجر در میان پنج فیلم برتر قرار می‌گیرد و قابلیت دیدن دارد.