حقیقت کشی برای نسل کشی

از زمان آغاز جنگ اسرائیل علیه مردم غزه پس از ۷ اکتبر ۲۰۲۳، این منطقه صحنه خشونت بی‌سابقه علیه خبرنگاران شده است. در ۲۳ ماه اخیر، به گفته منابع محلی بیش از ۲۷۰ خبرنگار و فعال رسانه‌ای فلسطینی و بین‌المللی در جریان حملات اسرائیل کشته شده‌اند؛ آماری که حتی از مجموع خبرنگاران کشته‌شده در جنگ داخلی آمریکا، جنگ‌های جهانی اول و دوم، جنگ کره، ویتنام، جنگ‌های یوگسلاوی و جنگ افغانستان پس از ۱۱ سپتامبر بیشتر است. به عبارتی، تقریباً هر ماه ۱۳ خبرنگار جان خود را از دست داده‌اند.
یکی از هولناک‌ترین نمونه‌ها، حمله به بیمارستان ناصر در خان‌یونس بود که در ظهر ۲۵ اوت ۲۰۲۵ رخ داد. ابتدا بیمارستان هدف یک حمله هوایی قرار گرفت و چندین خبرنگار برای پوشش وضعیت بحرانی به محل بازگشتند؛ از جمله حسام المصری (رویترز)، مریم ابو دقه (آسوشیتدپرس)، محمد سلامه (الجزیره)، احمد ابو عزیز و مؤمن علیوه. اما همان نقطه‌ای که معمولاً برای دسترسی بهتر به آنتن و انجام پخش زنده استفاده می‌شد، در حمله دوم هدف قرار گرفت و همه پنج خبرنگار در پخش زنده خبری ترور شدند. این برخورد موسوم به «دو ضربه‌ای»(double-tap)، که در محل تجمع خبرنگاران انجام شد، مصداق بارز جنایت جنگی بود و واکنش‌های گسترده حقوقی و رسانه‌ای را برانگیخت.
پیش از آن، در ۱۱ اوت ۲۰۲۵، یک حمله هدفمند به چادر خبرنگاران نزدیک بیمارستان الشفا صورت گرفت که هفت خبرنگار را به کام مرگ کشاند. از جمله کشته‌شدگان، خبرنگاران برجسته الجزیره شامل انس الشریف، محمد قریقع، ابراهیم ظاهر و محمد نوفل بودند.
بعد از حمله هوایی اسرائیل به بیمارستان ناصر، سخنگوی ارتش اسرائیل ابتدا مدعی شد این حمله به دلیل شلیک به دوربینی بوده که برای نظارت بر فعالیت‌های نظامی استفاده می‌شده است. سپس سخنگوی دفتر نخست‌وزیر نتانیاهو در مصاحبه‌ای با شبکه اسکای نیوز استرالیا خبرنگاران کشته‌شده را «تروریست‌هایی با جلیقه خبرنگاری» خواند. اما با شدت گرفتن اعتراضات بین المللی نتانیاهو با ابراز تاسف از حادثه اعلام کرد که تحقیقات کاملی در حال انجام است. هم‌زمان، بیش از ۲۵۰ رسانه از جمله نیویورک‌تایمز، گاردین، لوموند، بی‌بی‌سی و … در بیش از ۷۰ کشور جهان با انتشار اعتراض گسترده، این اقدام را محکوم کردند و سازمان‌هایی مانند “کمیته حفاظت از خبرنگاران” و “گزارشگران بدون مرز” آن را حمله‌ای به آزادی مطبوعات و تلاشی برای سرپوش گذاشتن بر «جنایات جنگی» دانستند.
حملات هدفمند به خبرنگاران و دفاتر رسانه‌ای توسط اسرائیل سابقه‌ای طولانی دارد و محدود به جنگ اخیر نیست. سال‌های گذشته نیز برج «الجلاء» در غزه که میزبان دفاتر خبرگزاری‌های معتبر مثل الجزیره، آسوشیتدپرس (AP) و سایر رسانه‌ها بود در ۱۵ می ۲۰۲۱ هدف موشک قرار گرفت. در همان بازه زمانی، دفاتر روزنامه «الأیام»، شبکه رادیویی Gaza FM، آژانس خبری Ma’an و شبکه شهاب نیز تخریب شدند. ایضا شیرین ابوعاقله، خبرنگار برجسته الجزیره، در ۱۱ می ۲۰۲۲ توسط نیروهای اسرائیل در کرانه باختری به ضرب مستقیم گلوله کشته شد.
با شروع جنگ در ۷ اکتبر، برج «الشَوّاق و حصری» که میزبان رسانه‌هایی مانند القدس تی‌وی، Ma’an، SAFA، Sky News Arabia، ARD، MBC، ابوظبی تی‌وی، العربیه، رویترز و Russia Today بود، هدف حملات هوایی قرار گرفت و تعدادی از خبرنگاران زخمی شدند. بررسی وقایع گذشته از حملات هدفمند به برج الجلاء، قتل شیرین ابوعاقله و حملات متعدد در جریان جنگ اخیر نشان می‌دهد که این اقدامات بخشی از یک سیاست مستمر علیه خبرنگاران و رسانه‌ها در غزه بوده و نه مجموعه‌ای از رخدادهای جداگانه.
آمار و ابعاد جنایت
تا اواسط شهریور ۱۴۰۴، تحقیقات اولیه کمیته حفاظت از خبرنگاران به عنوان یک نهاد بین المللی نشان می‌دهد حداقل ۱۹۵ خبرنگار و فعال رسانه‌ای در میان ده‌ها هزار کشته در غزه، کرانه باختری و لبنان قربانی شده‌اند؛ ۱۸۹ نفر فلسطینی و ۶ لبنانی. علاوه بر آن، ۱۴۴ خبرنگار زخمی، ۲ مفقود و ۹۰ نفر بازداشت شده‌اند. بیشترین علت شهادت خبرنگاران فلسطینی حملات هوایی اسرائیل بوده و حملات پهپادی نیز بیش از ده خبرنگار را قربانی کرده است.
علاوه بر تلفات مستقیم، خبرنگاران با محدودیت شدید ورود رسانه‌های بین‌المللی، حملات سایبری، تهدیدهای فیزیکی و روانی، نابودی دفاتر رسانه‌ای و حتی قتل اعضای خانواده‌های خود مواجه‌اند. برخی خانواده‌ها گفته‌اند که از سوی ارتش اسرائیل تماس‌های تهدیدآمیزی دریافت کرده‌اند تا خبرنگار عضو خانواده را از پوشش جنایت‌های این رژیم در غزه بازدارند و وادار به سکوت کنند.
سارا قوداح، مدیر منطقه‌ای کمیته حفاظت از خبرنگاران، می‌گوید: «خبرنگاران فلسطینی بدون هیچ مجازاتی کشته شده‌اند، در حالی که جهان نظاره‌گر است. این یک حمله مستقیم و بی‌سابقه به آزادی مطبوعات است.»
هدف‌گیری عمدی و پیامدهای حقوقی
کمیته حفاظت از خبرنگاران تاکنون مشخص کرده که ۲۶ خبرنگار و فعال رسانه‌ای به طور مستقیم توسط نیروهای اسرائیل هدف قرار گرفته و کشته شده‌اند؛ این پرونده‌ها به عنوان “قتل هدفمند” طبقه‌بندی می‌شوند. خبرنگاران غیرنظامی هستند و تحت قوانین بین‌المللی محافظت می‌شوند؛ هدف گرفتن عمدی آنان “جنایت جنگی” محسوب می‌شود.
از جمله خبرنگاران کشته‌شده می‌توان به احمد منصور، انس الشریف، ایمن الجدی و حمزه الدحدوح اشاره کرد. کمیته حفاظت از خبرنگاران هم‌چنان در حال بررسی بیش از ۱۳۰ پرونده دیگر مربوط به قتل، بازداشت، جراحات و آسیب به دفاتر و منازل رسانه‌ای است.
واکنش‌های جهانی و اهمیت رسانه
سازمان‌هایی مانند سازمان گزارشگران بدون مرز، کمیته حفاظت از خبرنگاران و سازمان عفو بین‌الملل اسرائیل را به دلیل هدف‌گیری خبرنگاران و جلوگیری از مستندسازی نسل‌کشی محکوم کرده‌اند. عفو بین‌الملل هشدار داده است: «اسرائیل تنها خبرنگاران را ترور نمی‌کند، بلکه خود روزنامه‌نگاری و مستندسازیِ نسل‌کشی را هدف گرفته است.»
با خاموش شدن رسانه‌ها و محدودیت ورود خبرنگاران بین‌المللی، بسیاری از وقایع و جنایات جنگی بدون ثبت و گزارش باقی می‌مانند. قتل خبرنگاران نه تنها جان انسان‌ها را می‌گیرد، بلکه نسل جدیدی از روزنامه‌نگاران شجاع و متعهد را از غزه حذف می‌کند. ثبت نام و یادآوری خبرنگاران کشته‌شده برای حفظ یاد و میراث آنان و فشار جهانی برای توقف خشونت‌ها ضروری است.
قتل خبرنگاران در غزه، بیش از یک تراژدی انسانی، هشداری برای جامعه جهانی درباره سکوت و فقدان شواهد مستند جنگ است. هر خبرنگار که کشته می‌شود، نه تنها یک زندگی از دست می‌رود، بلکه شاهدی از حقایق جنگ نیز خاموش می‌شود. جلیقه‌ی آبی خبرنگاران در غزه مدت‌هاست که از جانشان محافظت نمی‌کند و به جای آن، به نشانه‌ای برای هدف گرفتن‌شان تبدیل شده است. این جنایت نه تنها تراژدی انسانی است، بلکه بخشی از سیاست سیستماتیک اسرائیل برای خاموش کردن صدای روایت فلسطینی و کنترل اطلاعات از صحنه جنگ محسوب می‌شود.