حمله اسرائیل به جامعه علمی و آکادمیک ما

مقاله دکتر ابوالقاسمی رئیس دانشگاه بقیه الله (عج):
سه مفهوم کلیدی امروز به طور گسترده مورد بحث قرار گرفت: تبعیض، تحریم و ترور. همان‌طور که مستحضرید، این سه اقدام تنها به حوزه‌های سیاست، اقتصاد، فرهنگ و امور نظامی محدود نمی‌شود، بلکه علم و فناوری را نیز در بر می‌گیرد. هنگامی که علم مورد هجوم قرار می‌گیرد، می‌توان آن را «تروریسم علمی» یا «سوفیساید» نامید. این کنفرانس با عنوان «سوفیساید» برگزار شده و مجموعه این مسائل را تحت عنوان «آپارتاید علمی» مطرح می‌کنیم. این در حالی است که سازمان یونسکو، به عنوان یک نهاد بین‌المللی، در سال ۲۰۰۱، روز ۱۰ نوامبر را به عنوان «روز علم در خدمت صلح و توسعه» نام‌گذاری کرده است.
اساتید محترم به مصادیق متعددی از سوفیساید و آپارتاید علمی اشاره کردند، اما من به صورت تیتروار به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنم: عدم دسترسی به منابع علمی، عدم امکان ایندکس شدن مجلات ما در پایگاه‌های معتبر مانند آی‌اس‌آی، موانعی که ناشران بزرگی مانند وایلی سال‌ها پیش برای انتشار دستاوردهای کشورهای مانند ایران ایجاد می‌کردند و متأسفانه اخیراً ناشر اسپرینگر نیز به این جمع اضافه شده است. همچنین، دانشجویان و اساتید از فرصت‌های مطالعاتی محروم می‌شوند. آتش زدن کتابخانه‌ها، که نه تنها در دوران معاصر، بلکه از قبل از میلاد مسیح و از زمان حمله مغول‌ها به ایران رخ داده است، و وحشیانه‌ترین و خشونت‌آمیزترین مصداق آپارتاید علمی و سوفیساید، یعنی ترور و کشتار دانشمندان. مستحضرید که یکی از ناشران بزرگ و معتبر دنیا به صراحت اعلام کرده است که اگر نویسنده یا نویسندگانی با دولت‌های ایران، کوبا، سودان و سوریه ارتباط داشته باشند، نمی‌توانند مقالات یا دستاوردهای آن‌ها را منتشر کنند. این در حالی است که مرکز بین‌المللی اخلاق در نشر (کپ) به صراحت تأکید کرده است که نمی‌توان موضوعات علمی و انتشارات را به مسائل سیاسی، قومی و قبیله‌ای مرتبط کرد.
به موضوع شهادت و ترور دانشمندان در عراق، لیبی، سوریه و ایران بسیار اشاره شد. به عنوان نمونه، مجله «اپلای تکنولوژی ریپورت» که متعلق به دانشگاه علوم پزشکی بقیه‌الله است و در پایگاه اسکوپوس ایندکس می‌شود، زمانی که برای دریافت ایندکس آی‌اس‌آی اقدام کردیم، با این پیام مواجه شدیم که ایران تحت تحریم است و نمی‌توانیم این مجله را در روند ایندکسینگ وب آو ساینس قرار دهیم. تصویری که ارائه می‌شود، اگرچه از دوران قبل از میلاد مسیح یا حمله مغول‌ها تصویر مستقیمی نداریم، اما تصاویر شماتیک موجود است. در این تصویر می‌بینید که کتابخانه‌ها در غزه و لبنان تحت حملات رژیم صهیونیستی قرار گرفته و به آتش کشیده شده‌اند که این خود یکی از مصادیق آپارتاید علمی است. این تصویر همچنین بیانگر اوج قساوت و کشتار رژیم صهیونیستی است که پس از انقلاب آغاز شده و نمود آن را در جنگ ۱۲ روزه اخیر مشاهده کردیم.
در این اسلاید، تلاش کردم به ابعاد حمله تروریستی به جامعه علمی بپردازم. ۱۳ نفر از دانشمندان ما ترور شدند، دانشمندانی که در حوزه‌های مختلف علمی و فناوری، از جمله هوش مصنوعی، فعالیت می‌کردند. این افراد هیچ وظیفه و نقشی جز آموزش و پژوهش نداشتند. جست‌وجویی که انجام شده نشان می‌دهد بیش از ۵۰۰ مقاله علمی از این اساتید در مجلات معتبر آی‌اس‌آی و اسکوپوس منتشر شده است. این یعنی این افراد تنها متعلق به کشور ما نبودند، بلکه متعلق به جهان بودند و دانشمندان و محققین باید در برابر این موضوع ایستادگی کنند. همچنین، ۱۴ دانشجو، که بسیاری از آن‌ها در حوزه‌های مختلف جزو برترین‌ها بودند، و کادر درمان، که در دوران کرونا به‌صورت جهادگونه به درمان بیماران پرداختند، در این حملات به شهادت رسیدند. بیش از ۳۵۰ شهید سلامت در حوزه کرونا داشتیم و پزشکان متخصص و فوق‌تخصص نیز متأسفانه در این جنگ ۱۲ روزه توسط رژیم صهیونیستی ترور شدند.
استاد دکتر لاریجانی به خوبی اشاره کردند که هدف این اقدامات تنها ترور یک فرد نیست، بلکه هدف، سلب حاکمیت علمی از ماست. رفتار دوگانه جامعه علمی و سازمان‌های بین‌المللی در این زمینه بسیار عجیب است. به عنوان مثال، مجله لنست، که معتبرترین مجله در حوزه علوم پزشکی و پس از مجله نیچر، معتبرترین مجله در میان تمامی مجلات است، را در نظر بگیرید. سردبیر این مجله، آقای ریچارد هورتون، که حدود ۱۰ تا ۱۵ سال پیش به ایران آمده بود و انگلیسی یهودی‌الاصل است، سه سال پیش، پس از فوت یک دختر ایرانی به دلایل پزشکی، که موضوع صرفاً پزشکی بود، مقاله‌ای در قالب کامنت سردبیر منتشر کرد و متأسفانه اتهامات و دروغ‌های بسیاری را به جامعه پزشکی، کادر درمان و ایرانیان نسبت داد. این در حالی بود که برخی از این اتهامات با هدف سرنگونی نظام مطرح شد. ما با همکاری جناب آقای دکتر ابوالقاسمی حدود دو ماه وقت گذاشتیم و پاسخ بسیار علمی ارائه کردیم که این فرد به بیماری خاصی مبتلا بوده و به دلیل عدم درمان به موقع فوت کرده است. اما پاسخی دریافت نکردیم و در نهایت فقط اعلام کردند که متأسفیم، اما نمی‌توانیم پاسخ شما را منتشر کنیم.
در ادامه، اگر بخواهیم این آپارتاید علمی و جنگ ۱۲ روزه را به صورت زنجیره‌وار بررسی کنیم، از حمله نظامی، تخریب، کشتار و ایجاد ترس و وحشت، که استاد دکتر لاریجانی به خوبی به آن اشاره کردند، شروع می‌شود و این منجر به وابستگی ما به حوزه تکنولوژی و نهایتاً آپارتاید علمی می‌شود. اگر بخواهم نتیجه‌گیری کنم، باید مبارزه کرد. هر محقق، دانشجو و استادی، در هر قالبی که هست، باید از جنبه سلبی با این موضوع برخورد کند. اما از جنبه ایجابی، تقویت دیپلماسی علمی با اساتید و مؤسسات علمی امری ضروری است. این تصور که کشتار و ترور دانشمندان تنها به ایران و کشورهای حوزه مقاومت محدود می‌شود، نادرست است. این احتمال وجود دارد که این اقدامات به کشورهای دیگر، حتی به آمریکا و کشورهای اروپایی، گسترش یابد. بنابراین، نمی‌توان گفت این مسئله فقط ایران و کشورهای اطراف آن را درگیر کرده است.
از این فرصت استفاده می‌کنم تا اعلام کنم قرار بود کنگره بین‌المللی مقابله با آپارتاید علمی را در آبان‌ماه، دقیقاً در روز ۱۰ نوامبر، که یونسکو آن را «روز علم در خدمت صلح و توسعه» نام‌گذاری کرده بود، در برج میلاد برگزار کنیم. اما جنگ ۱۲ روزه مانع از این امر شد. پیش از این جنگ، جناب آقای دکتر لاریجانی از حدود دو سال پیش در دانشگاه بقیه‌الله این موضوع را آغاز کردند و جلساتی با جناب آقای دکتر خسروپناه، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، و وزرای علوم و بهداشت برگزار کردیم تا این کنگره را برگزار کنیم. حالا، چه متأسفانه و چه خوشبختانه، این حمله و ترور دانشمندان ما در جنگ ۱۲ روزه، محتوای بیشتری برای این کنگره فراهم کرد. این کنگره ان‌شاءالله در روزهای ۲۹ و ۳۰ اردیبهشت‌ماه در برج میلاد برگزار خواهد شد و ما منتظر حضور جامعه داخلی و خارجی هستیم. امیدواریم بتوانیم کنگره‌ای درخور و شایسته با شعار «اجماع ملی و بین‌المللی و ساختارسازی برای مقابله با آپارتاید علمی و ارتقای علمی و فناوری» برگزار کنیم.