داستان جنگ؛ کودکان بیشتر از آنکه بخوانند با آن روبرو می‌شوند

«آیا کودکان باید درباره‌ی جنگ بدانند؟» این سوالی است که در ایام جنگ تحمیلی 12 روزه رژیم صهیونیستی علیه کشور عزیزمان ایران، برای بسیاری از والدین ایجاد شده بود. برخی از والدین برای محافظت از کودکان در برابر موضوع جنگ، سکوت اختیار می‌کنند و یا به اعمال سانسور شدید بر رسانه‌ها روی می‌آورند. اما این دیدگاه که موضوع جنگ نباید با کودکان مطرح شود، کاملا نادرست است. در دنیای امروز، کودکان از جنگ و خشونت در امان نیستند. بمب‌باران مناطق مسکونی و غیرنظامی در جنگ‌های امروزی، هر ساله جان هزاران کودک را می‌گیرد. شهادت 47 کودک در جنگ تحمیلی 12 روزه و شهادت بیش از 17 هزار کودک فلسطینی از 7 اکتوبر گواه این ادعاست. کودکانی که جنگ را نیز به طور مستقیم تجربه نکرده‌اند، از طریق رسانه‌ها و جامعه درباره‌ی آن آگاه می‌شوند. بنابراین والدین باید پیش قدم شوند تا کودکان درک درستی راجع به جنگ بدست آورند. یادگیری کودکان درباره‌ی جنگ از سن 6 سالگی آغاز می‌شود. کودکان با پرسش سوالات بسیار سعی می‌کنند بر ترس‌هایشان غلبه کنند. بنابراین پاسخ صحیح به سوالات کودکان درباره‌ی جنگ، موجب احساس امنیت و آرامش در آن‌ها می‌شود.
موضوع جنگ موضوعی حساس و دشوار است. بنابرین مطرح کردن آن توسط والدین برای کودکان سخت و پیچیده خواهد بود. برای در میان گذاشتن چنین موضوعاتی با کودکان، کتاب‌های تصویری بسیار راهگشا هستند. کتاب‌های تصویری به کودکان کمک می‌کنند تا مسائل پیچیده را راحت‌تر درک کنند. کتاب‌های تصویری کودکان با موضوع جنگ به دو دسته تقسیم می‌شوند. دسته‌ی اول داستان‌های تاریخی هستند که بر جنگ‌های واقعی و تاریخی تمرکز دارند. مانند کتاب‌ داستان‌هایی که درباره‌ی جنگ هشت ساله دفاع مقدس ایران منتشر شده‌اند. چنین داستان‌هایی بیشتر برای کودکان بزرگتر مناسب هستند. دسته‌ی دوم کتاب‌هایی هستند که داستان‌هایی نمادین درباره ی جنگ را مطرح می‌کنند. بیشتر کتاب‌هایی که برای کودکان خردسال با موضوع جنگ در دنیا منتشر شده‌اند در این دسته جای می‌گیرند. در این گونه‌ کتاب‌ها غالبا دو طرف درگیر جنگ ظاهری متضاد با دیگری دارند تا کودک به راحتی آن‌ها را از هم تشخیص دهد، اما از نظر موقعیت کاملا با دیگری برابر نشان داده می‌شوند و هیچ یک از دو گروه بر دیگری برتری ندارند. در چنین کتاب‌هایی جنگ با اهدافی پوچ و بیهوده میان دو گروه ایجاد شده است.
با بررسی کتاب‌های تصویری منتشر شده با موضوع جنگ در ایران متوجه می‌شویم که بیشتر کتاب‌ها در دسته‌ی جنگ‌های تاریخی قرار دارند و با موضوع جنگ دفاع مقدس ایران هستند. این کتاب‌ها بیشتر در سال‌های جنگ و سال‌های ابتدایی پس از پایان جنگ منتشر شده اند. باید توجه داشت که کتاب‌هایی با این موضوع برای مخاطب خردسال مناسب نیستند و بیشتر موجب سردرگم شدن و ترس کودکان می‌شوند. چنین کتاب‌هایی بیشتر برای کودکان بزرگتر و نوجوانان کاربرد دارند.
با آغاز طوفان الاقصی کتاب‌هایی با موضوع فلسطین در ایران رواج پیدا کرد. این درحالی است که تا پیش از آن کتاب‌های با این موضوع در ایران انگشت شمار بودند. به عنوان مثال انتشارات مدرسه مجموعه کتاب ملت قهرمان را بلافاصله در همان سال آغاز طوفان الاقصی منتشر کرد که اقدامی بسیار تحسین برانگیز است. هر چند انتقادات بسیاری بر کیفیت داستان و تصاویر آن‌ها وارد می‌شود.
در ایران در سال‌های اخیر، انتشار کتاب‌های تمثیلی و نمادین با موضوع جنگ رشد داشته است. البته بیشتر این کتاب‌ها ترجمه هستند. مانند کتاب «شش مرد» اثر دیوید مک‌کی از نتشارات طوطی (فاطمی). اما در میان آن‌ها کتاب‌های تالیفی با کیفیتی نیز به چشم می‌خورد. مانند بارلی بادکنک فروش از انتشارات پرنده آبی (علمی و فرهنگی). این کتاب هرچند داستانی قوی و تصاویری خیره کننده دارد اما مانند دیگر کتاب‌های تمثیلی با موضوع جنگ که در دنیا رواج دارند، جنگ را عملی پوچ و بیهوده نشان می‌دهد. جنگی که به خاطر بادکنکی آبی میان دو شهر اتفاق افتاده است.
هرچند تالیف چنین کتاب‌های با کیفیتی در ایران بسیار ارزشمند است، اما باید توجه داشت که کشور ما چند ماه قبل مورد هجوم دشمن صهیونیستی قرار گرفته است و کودکان ما این جنگ را با چشم‌های خود دیده اند. حتی در دنیا نیز کودکان بسیاری با مسئله‌ی فلسطین آشنا شده اند و از جنایات رژیم صهیونیستی آگاه هستند. حضور کودکان در راهپیمایی‌های جهانی در کشورهای غربی گواه این ادعاست. بنابراین دیگر زمان آن گذشته است که کودکان را با دستان‌هایی که دو طرف جنگ با هم کاملا برابر هستند و به خاطر مسئله‌ای پوچ و بیهوده با هم می‌جنگند، مشغول کرد. زیرا هیچگاه فلسطین و ایران با رژیم صهیونیستی برابر نیستند و جنگ ایران و دیگر کشورها با رژیم صهیونیستی هدف بسیار والایی دارد. بنابراین باید این موضوع به درستی به کودکان آموزش داده شود.
از آنجایی که کتاب‌های تاریخی نیز برای کودکان خردسال مناسب نیستند، بنابراین نیاز است گونه‌ی جدیدی از کتاب‌های تمثیلی درباره‌ی جنگ تولید شود که علاوه بر مطرح کردن موضوعاتی از جمله وطن، دفاع و مقاومت، مسائل پیچیده‌ی جنگ‌های واقعی و تاریخی را نیز در بر نداشته باشد تا برای کودکان خردسال قابل درک باشد. کیفیت بالای تولید چنین کتاب‌هایی نیز می‌تواند این مسئله و دیدگاه را در سطح جهانی مطرح کند. به خصوص در این عصر که ملت‌ها در دفاع از مظلومان جهان به پا خواسته اند و نسبت به سال‌های گذشته آگاه‌تر شده اند.