موفقیت ۳ برابری دهک‌های بالا نسبت به دهک‌های پایین‌ در کسب رتبه‌های برتر کنکور

رئیس مرکز ارزشیابی و تضمین کیفیت نظام آموزش و پرورش با اشاره به سهم دهک‌های مختلف درآمدی از رتبه‌های برتر آزمون سراسری گفت: تأثیر قطعی سوابق تحصیلی در کنکور، شکاف فرصت‌های تحصیلی میان دهک‌های اقتصادی را تا حدی توانسته کاهش دهد و فضای رقابت را برای دانش‌آموزانی که دسترسی محدودی به امکانات آموزشی بیرون مدرسه دارند، عادلانه‌تر کند. این در حالیست که دهک‌های بالای درآمدی همچنان در کسب رتبه‌های برتر کنکور موفق‌تر هستند که این تفاوت همچنان قابل توجه و نیازمند اجرای سیاست‌های جبرانی است.محسن زارعی در گفت‌وگو با ایسنا، افزود: نتایج بررسی‌ها نشان می‌دهد در سال ۱۴۰۲، که برای نخستین بار مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی درباره «تأثیر قطعی سوابق تحصیلی در سنجش و پذیرش آموزش عالی» اجرا شد، سهم دهک‌های پایین درآمدی از رتبه‌های برتر افزایش پیدا کرده است.زارعی توضیح داد: در این سال حدود ۱۷ درصد از رتبه‌های برتر (رتبه‌های زیر سه‌هزار کشوری در گروه‌های آزمایشی ریاضی، تجربی و انسانی) متعلق به دهک‌های درآمدی پایین، یعنی دهک‌های اول تا چهارم بوده است. این گروه از نظر جمعیت، حدود ۳۰ درصد از کل شرکت‌کنندگان در آزمون سراسری را شامل می‌شوند. در مقابل، دهک‌های بالای درآمدی یعنی دهک‌های هشتم تا دهم، با وجود سهم مشابه در جمعیت شرکت‌کنندگان (حدود ۳۰ درصد)، توانسته‌اند ۵۵ درصد از رتبه‌های برتر را به خود اختصاص دهند. به بیان دیگر، دهک‌های بالای درآمدی تقریباً سه برابر دهک‌های پایین درآمدی در کسب رتبه‌های برتر موفق‌تر بوده‌اند که این تفاوت همچنان قابل توجه و نیازمند اجرای سیاست‌های جبرانی است.وی ادامه داد: با این حال، مقایسه همین شاخص در بازه پنج‌ساله ۱۳۹۸ تا ۱۴۰۲ نشان می‌دهد که در سال اجرای مصوبه (۱۴۰۲)، تغییراتی در جهت کاهش شکاف فرصت‌ها میان دهک‌های اقتصادی رخ داده است. بر اساس داده‌های تحلیلی، میانگین سهم دهک‌های بالای درآمدی در سال‌های ۱۳۹۸ تا ۱۴۰۱ حدود ۲ درصد بیشتر از سال ۱۴۰۲ بوده است، درحالی‌که سهم دهک‌های پایین درآمدی در همین بازه نسبت به سال ۱۴۰۲ به طور میانگین ۰.۷۵ درصد کمتر بوده است. همچنین دهک‌های متوسط درآمدی (دهک‌های پنجم تا هفتم) در اولین سال اجرای مصوبه، حدود ۱.۵ درصد افزایش سهم از رتبه‌های برتر را تجربه کرده‌اند. این ارقام نشان می‌دهد که تأثیر قطعی سوابق تحصیلی توانسته است تا حدی از تمرکز رتبه‌های برتر در میان دهک‌های پردرآمد بکاهد و به تعادل بیشتر در توزیع فرصت‌های تحصیلی منجر شود.رئیس مرکز ارزشیابی و تضمین کیفیت نظام آموزش و پرورش با اشاره به تحلیل نظری این تغییر افزود: از منظر عدالت آموزشی، زمانی که بخشی از فرایند سنجش بر پایه آزمون‌هایی انجام می‌شود که ماهیت مدرسه‌ای دارند و دانش‌آموزان از طریق آموزش‌های رسمی و بدون نیاز به منابع خاص و هزینه‌بر می‌توانند در آن موفق شوند، وابستگی نتایج تحصیلی به وضعیت اقتصادی خانواده‌ها کاهش می‌یابد.