ورود صنایع بزرگ به تامین مالی میادین مشترک؛ شتابی تازه در توسعه انرژی

مشارکت شرکت‌های بزرگ پتروشیمی و فولادی در تأمین مالی میادین مشترک نفت و گاز، می‌تواند با استفاده از منابع داخلی، توسعه این میادین را از فشار کمبود سرمایه خارجی برهاند.کمبود سرمایه‌گذاری در صنعت نفت، به‌ویژه در میادین مشترک، طی یک دهه اخیر از عوامل اصلی کاهش سهم ایران از منابع زیرزمینی محسوب می‌شود. پس از تحریم‌های سرسخت بانکی و محدودیت‌های گسترده صادرات نفت، بسیاری از پروژه‌های توسعه‌ای به دلیل نبود منابع مالی کافی متوقف یا کند شده‌اند. این وضعیت در میادینی که با کشورهای همسایه به اشتراک گذاشته می‌شود، پیامد دوچندان دارد: هر تاخیر ایران، برداشت بیشتر طرف مقابل را به همراه دارد.با توجه به این واقعیت، سیاست‌گذاران به ضرورت یافتن راهکارهای داخلی برای تأمین مالی پروژه‌های کلان پی برده‌اند. در این میان، توجه به بنگاه‌های بزرگ صنعتی – به‌ویژه پتروشیمی‌ها، فولادی‌ها و شرکت‌های معدنی به‌عنوان سرمایه‌گذاران بالقوه، بیش از گذشته مطرح شده است. این شرکت‌ها سالانه میلیاردها دلار ارز حاصل از صادرات به کشور وارد می‌کنند، دارایی‌های نقدی عظیمی در اختیار دارند و به دلیل وابستگی مستقیم فعالیت‌شان به تأمین انرژی پایدار، انگیزه‌ای مضاعف برای مشارکت در پروژه‌های نفت و گاز دارند.
اهمیت حضور صنایع بزرگ در پروژه‌های انرژی
صنایع بزرگ کشور بخش قابل توجهی از مصرف‌کنندگان انرژی اولیه (گاز و برق) هستند. به‌عنوان مثال، مجتمع‌های فولادی عمدتاً با استفاده از گاز طبیعی به تولید آهن اسفنجی پرداخته و در مرحله ذوب نیز به برق و انرژی حرارتی فراوان نیاز دارند. پتروشیمی‌ها نیز بخش مهمی از خوراک خود را از گاز طبیعی و میعانات گازی دریافت می‌کنند.با این شرایط، هرگونه اختلال در تأمین پایدار این منابع، مستقیماً بر تداوم تولید و سودآوری آنها اثر می‌گذارد. سرمایه‌گذاری این صنایع در توسعه میادین مشترک نه‌تنها منجر به امنیت انرژی آنها می‌شود، بلکه فرصت جدیدی برای رشد پایدار و تثبیت سهم بازار ایجاد می‌کند.
مدل‌های پیشنهادی برای مشارکت
۱. اوراق مشارکت و صکوک صنعتی
وزارت نفت می‌تواند اوراق مشارکت یا صکوک با پشتوانه پروژه‌های توسعه میادین مشترک منتشر کرده و شرکت‌های بزرگ صنعتی را به‌عنوان خریدار اصلی یا ضامن بخشی از این اوراق معرفی کند. این مدل باعث تزریق سریع نقدینگی شده و ساختار حقوقی روشنی دارد.
۲. قراردادهای BOT و BOO
در مدل Build-Operate-Transfer (ساخت، بهره‌برداری، انتقال) یا Build-Own-Operate (ساخت، مالکیت، بهره‌برداری)، صنایع بزرگ می‌توانند بخش‌های مشخصی از پروژه – مثل تأسیسات فرآوری گاز یا خطوط لوله – را طراحی، اجرا و بهره‌برداری کنند و در مدت معینی بخشی از سود یا محصول را دریافت نمایند.
۳. صندوق‌های پروژه مشترک
تأسیس صندوقی مشترک با سهامداری وزارت نفت و شرکت‌های صنعتی، که مدیریت منابع و تخصیص بودجه به پروژه را بر عهده گیرد، یکی دیگر از شیوه‌های موثر است. این صندوق می‌تواند با جذب سرمایه‌گذاران خرد و بزرگ، منابع چندبرابری فراهم کند.