توسط : گفتگو اختصاصی عصر ایرانیان با محمدجواد رئیسی تهیه کننده مستند «چگونه بانک بزنیم؟»
مستند «چگونه بانک بزنیم؟» از جدیدترین تولیدات مجموعه سفیرفیلم به کارگردانی محمد حامد نوروزی آماده پخش شد. این مستند با نگاهی تحلیلی و انتقادی به مسئله ناترازی بانک‌ها می‌پردازد؛ موضوعی که در پی حواشی اخیر مربوط به انحلال بانک آینده بار دیگر به یکی از دغدغه‌های جدی مردم و کارشناسان تبدیل شده است.
پژوهش این مستند به صورت مشترک توسط محمد حامد نوروزی و محمد نجفی انجام شده و محمدجواد رئیسی تهیه‌کنندگی آن را بر عهده دارد.
مجموعه سفیرفیلم در سال‌های اخیر با تولید مستندهای اقتصادی و اجتماعی، جایگاه ویژه‌ای در روایت مسائل اساسی کشور پیدا کرده است. مستند «چگونه بانک بزنیم؟» نیز در همین مسیر، با نگاهی پژوهشی و روایت‌محور، سعی دارد به جای طرح شعار، فهم و تحلیل درست از مسئله ناترازی بانکی ارائه دهد و مخاطب را نسبت به تأثیر مستقیم این بحران بر زندگی روزمره آگاه سازد.
در همین راستا با محمدجواد رئیسی به گفت‌و‌گو پرداختیم.
در مستند صرفا به موضوع بانک آینده پرداختید یا به ناترازی بانک‌ها؟
مسئله مستند «چگونه بانک بزنیم؟» این است که چگونه اقتصاد ما در دست بانک‌ها قرار گرفته است. سعی کردیم مهمترین عامل مشکلات اقصادی کشور یعنی بانک‌ها را بررسی کنیم. می‌خواهیم به این سوال پاسخ دهیم که بانک‌ها، چگونه بلای جان اقصاد کشور شده‌اند. چه با خلق پول، چه با ناترازی و… . موضوع مستند صرفا بانک آینده نیست. البته که در مستند به بانک‌های خصوصی هم به صورت جدی می‌پردازیم.
چه مدت تولید این مستند طول کشید و چه چالش‌هایی در ساخت این مستند داشتید؟
تقریباً یک سال و نیم است درگیر این مستند هستیم. مشکلاتی وجود داشت که خب تولید تمام نمیشد و پخش آن با تاخیر مواجه شد. مشکل این بود که تقریباً هیچ بانکی و هیچ نهاد بانکی در کشور تحت هیچ شرایطی با ما همکاری نمی‌کرد؛ حتی برای کوچک‌ترین تصویربرداری. با وجود اینکه هنوز مستند ساخته نشده بود و از نتیجه‌گیری مستند هم خبر نداشتند.
نه تنها در تهران که در شهرهای دیگر نیز هیچ بانکی حتی برای تصویربرداری و تصاویر اینسرتی هم همکاری نکردند. از چند بانک مختلف هم پیگیری کردیم اما به محض اینکه متوجه میشدند که موضوع مستند ما بانک است، همکاری نمی‌کردند. 6 ماه فقط معطل یک سکانس بودیم و هیچ بانکی هماهنگ نمیشد و در آخر هم با یک سری ترفندهای دیگری آن سکانس را ضبط کردیم. درست است که مستند ما علیه بانک‌ها است اما حتی برخی بانک‌هایی که در مستند هم مشکلی برای آنها درست نمیشد و می‌توانستند همکاری کنند.
در روند ساخت این مستند چه موضوعی برای شما جالب توجه بود؟
با توجه به آثار گذشته‌ای که در موضوع بانک ساخته بودم، یک فهمی از مسئله بانک داشتم. آن هم اینکه ناترازی بانک‌ها، تسهیلات کلانی که به شرکت‌های خودشان می‌دهند و مسیری که با تسهیلات برای اقتصاد تعیین می‌کنند؛ بانک‌ها را به عامل اصلی مشکلات اقتصادی تبدیل کرده است.
فرض کنید فردا اعلام بشه ما ده معدن طلا با ذخایر آنچنانی کشف کردیم. پنجاه حلقه چاه نفت کشف کردیم. ایا این خبر باعث کاهش قیمت‌ها میشه؟ با توجه به فهمی که بعد از این سالها بهش رسیده‌ام، چنین اتفاقی نخواهد افتاد.
اما اگر بانک‌ها، اعلام کنند که فردا می‌خواهیم فلان اقدام را انجام دهیم، سریعا اثرش را در بازار و هزینه‌های مردم خواهید دید. بانک‌ها با ابزارهایی که در اختیار دارند، مستقیما می‌توانند در تورم اثر گذار باشند. به راحتی می‌توانند با تغییر تسهیلات یا تغییر نرخ سود بانکی، خلق پول و… اقتصاد ما را دچار تغییرات لحظه‌ای کنند.
ناترازی بانک‌ها، آنها را یا وادار به خلق پول می‌کند یا به استقراض از دیگر بانک‌ها و بانک مرکزی. یا با تسهیلاتی که به شرکت‌های خودشان می‌دهند می‌توانند کاری کنند که در چند ماه آینده، کشور با یک تورم سنگین مواجه شود. مهمترین عامل تورم در کشور ما همین بانک‌ها هستند. در این فیلم هم ما داریم این ساز و کار را نشان می‌دهیم. به مخاطب نشان می‌دهیم که بانک‌ها چگونه این کار را انجام می‌دهند.
در پژوهش مستند با چالشی روبرو بودید؟
در پژوهش مستند از افراد متخصص این حوزه استفاده کردیم. همچنین تحقیقات میدانی و کتابخانه‌ای هم داشتیم. بسیاری از این اطلاعاتی که ما در فیلم داریم در سایت‌های رسمی و سایت بانک مرکزی یا کدال وجودو دارد. فقط تنها چیز عجیب این است که چرا کسی با این بانک‌ها برخورد نمی‌کند.
مثلا تصمیم گرفته شده بانک آینده منحل شود. عملکرد آقای علی انصاری از زمانی که بانک تات را داشتند مشخص است. آنجا هم ناترازی و بدهی داشتند. بانک تات منحل شد و حالا همین اتفاق در بانک آینده هم تکرار شده.
سوال اصل این است که چه زمانی میخواهد رسیدگی شود؟ چه کسی به این مسئله باید رسیدگی کند؟ قوه قضائیه باید پیگیری کند یا وزارت اقتصاد و بانک مرکزی؟ بالاخره باید مششخص شود که چه کسی ناظر است و در این سالها چگونه نظارت کرده. خوبه که آقای انصاری به مردم توضیح دهند چطور هم بانک آینده و هم بانک تات به ناترازی و انحلال رسیده. باید دقیق توضیح بدهند که ایرانمال چگونه ساخته شده و برای ساخت آن چقدر خلق پول کرده‌اند. باید شفاف شود که همین ایرانمال تا چه حد باعث تورم شده است. اینجاست که مشخص می‌شود، تحریم‌ها باعث مشکلات اقتصادی است یا این بانک‌ها هستند که مشکلات را به وجود آورده‌اند؟
همه اینها یعنی که باید سیستم بانک‌‌داری را بشناسیم. عملکرد بانک مرکزی و بانک‌های خصوصی و مسائلشان را بدانیم و برای مردم شفاف شود که مشکل اصلی اقتصاد ما کجاست.
اگر مستند در جشنواره حقیقت، پذیرفته شود، رونمایی از این مستند در جشنواره حقیقت اتفاق خواهد افتاد. برنامه اصلی ما هم اکران‌های عمومی و خصوصی در دانشگاه‌ها است. برنامه‌ای هم تا فیلم را به دست بخشی از مسئولین برسانیم. علی‌رغم اینکه می‌دانیم خیلی از مسئولین این حرف‌ها را می‌دانند.
هدف اصلی ما راه انداختن یک مطالبه عمومی هست تا مردم از قوه‌قضائیه و سیستم اقتصادی کشور مطالبه کنند تا با بانک‌های خصوصی و بانک‌های ناتراز برخورد بشود و وضعیت آنها شفاف شود. هدف ما از اکران هم این است که به این مطالبه عمومی کمک کنیم.
