گردشگری و تحول پایدار

روز جهانی گردشگری و هفتۀ گردشگری با نگاه تبلیغ و تثبیت گردشگری و نمودها و فواید آن در اذهان جهانیان، هر سال با شعاری در جهان مطرح‌می‌گردد، که امسال این شعار “گردشگری و تحول پایدار” بوده‌است، شعاری که نشان‌می‌دهد آیندۀ این فرایند اصیل اجتماعی، فرهنگی، علمی، اقتصادی و حتی سیاسی در جریانی پیوسته و پایدار و البته فرورفته در مفهوم اصیل زندگی، که آغشته در تحول و روزآمدشدن است، رقم‌می‌خورد؛ و این مبنای اندیشه‌ورزانۀ انتخاب این عنوان در چارچوب این نگاه کلان را می‌تواند به‌منصۀظهوربرساند که گردشگری فعالیتی اجتماعی ملی و در نگاهی فراتر، بین‌المللی است که باید به‌گونه‌ای طراحی‌شود که با نگاه به ارتباط نزدیک آن با زندگی انسان، درعین بهره‌مندی از محورهای بنیادمدار این زندگی همچون اعتقادات، مبانی اجتماعی، جایگاه انسان در جهان و فطرت الهی او و ویژگی‌های آمیخته‌به تبیین‌گری، نوآوری و تحول، تغییرات خلاقانه و مستمری را، در چارچوب اصول زیست‌محیطی، اقتصادی و اجتماعی پایدار این زندگی، نقشی مؤثر را ایفا نماید.
با این نگاه کلان است که اصولاً گردشگری از نگاهی که فرهنگ فردگرای انسان‌مدارانۀ مدرن غرب برای آن تجویزکرده و البته همچنان در تلاش است که این فرایند را ادامه‌دهد، خارج‌می‌شود و به حیطۀ نگاه اصیل آن که منطبق‌بر آموزه‌های دینی و به‌واقع برنامه‌ای در راستای ارتقاء درجات انسان در نیل به اصالت خدامحورانۀ او است، واردمی‌گردد؛ و چنین است که گردشگری از حیطۀ فرورفته در ولنگاری آن و به تبع این نگاه، تأکید تامّ بر رونق اعداد و آمار در تبیین موفقیت سیاست‌ها و نماپردازی خارج‌می‌گردد و تبیین اثرگزاری واقعی آن در گوشه‌گوشۀ زندگی اجتماعی انسان همچون محیط‌زیست، آموزش، اندیشه‌مداری و چارچوب روابط مناسب انسانی را به‌عنوان هدف اصیل این فعالیت در نگاه کلان درنظرمی‌گیرد.
اساساً یک پرسش همه‌جانبه مطرح است و آن این که گردشگری چیست و چه معنایی از آن برمی‌خیزد و چه دستاوردهایی در پی می‌تواند بدارد؛ و در پاسخ به این پرسش می‌توان چنین اظهارداشت که گردشگری برقراری توازن میان سه بعد اساسی زندگی مادّی انسان البته در حیطۀ همان اصالت خدامحورانۀ زندگی او است، توازنی که به‌واقع بستری برای توانایی انسان در ادامۀ حیات و موفقیت او در ایفای وظیفۀ اصلی در این جریان است.
این سه بعد مادّی در بسترهای زیست‌محیطی، با مفهوم کلان بهره‌برداری بهینه از منابع طبیعی، حفاظت از تنوع زیستی و فرایندهای بوم‌شناختی آغشته به همان نگاه معنوی، استقرار جریان درست و مؤثر خارج از مادّیگرایی صرف اقتصادی که منتج‌به تضمین منافع پایدار و عادلانه برای همه ذی‌نفعان، اشتغال‌زایی و کاهش فقر عمومی جامعه می‌گردد و جاری‌سازی نگاه و ساختار اجتماعی و فرهنگی مبتنی‌بر حفظ اصالت جوامع و احترام به فرهنگ و ارزش‌های آنان و ایجاد تفاهم میان‌فرهنگی؛ سه اصلی که درگردشگری مدرن مبتنی‌بر گذر زمان در حیطۀ خوشی مادّی اصولاً مفهومی نمی‌یابند.
از منظری دیگر در چارچوب نگاه تبیین‌شده، می‌توان چنین اظهارداشت که اصالت گردشگری باید خارج از تحول فرورفته در رشد کمّی و نگاه به آن به‌عنوان پیشران رشد اقتصادی صرف، که البته امروزه در جهان چنین شناخته‌شده و مورد ارزیابی قرارمی‌گیرد، موردنظر واقع‌شود؛ نگاهی که گردشگری را از حیطۀ اثرگزاری در فرهنگ و مبانی اشتغال جامعۀ اسلامی ما خارج‌نکند و به آن صرفاً مفهوم اقتصاد آن هم در چارچوب اقتصاد سرمایه‌داری ندهد، و این‌چنین جاری‌کنندۀ پیامدهای ناقض‌غرض رونق گردشگری چون درهم‌ریختگی فکری و فرهنگی و اجتماعی و اقتصادی جامعه، بی‌بهرگی جامعۀ محلی از دستاوردهای گردشگری و تحمیل تورم و افزایش هزینه‌ها در جوامع هدف گردشگری، و به‌تبع، افول رونق گردشگری و حتی حذف این موضوع از جوامع هدف و کل کشور، عاملی در سیر کاهشی رونق گردشگری در کل کشور نگردد.
باری، باید توجه‌داشت که گردشگری در مفهوم اصیل مبتنی‌بر مبانی دین اسلام، رونق و گسترش زیرساخت‌ها بدون آسیب به محیط‌زیست، نوآوری در تجربۀ سفر بدون حذف فرهنگ محلی و رشد اقتصادی همراه با عدالت اجتماعی را درپی‌خواهدداشت؛ و چنین است که گردشگری اصالتاً عاملی مؤثر در حکمرانی و برنامه‌ریزی کلان جوامع مبتنی‌بر آموزش و مهارت جوانان و نوجوانان، نوآوری و کارآفرینی مسؤولانه، سرمایه‌گذاری پایدار و تمرکز بر زیرساخت مقاوم طبیعی و ساختاری جامعه اعم از کاهش آلاینده‌ها و حفاظت منابع انسانی و طبیعی و اجتماعی، اجتماع‌محور، بازآفرین در مفهوم احیاء محیط و عدالت اجتماعی و دست‌آخر، تقویت پیوند نواحی کشور و ایجاد حسّ غرور ملی و کاهش فشار بر مقاصد پرگردشگر با فراهم‌آری سفر به مقاصد ناشناخته را درپی‌دارد؛ و البته در این مسیر، پیوند گردشگران و جوامع میزبان عاملی مؤثر است که اجازۀ شکل‌گیری تجربۀ اصیل گردشگری را می‌دهد و در نگاهی کلان و بلندمدت، همچنان‌که این پدیده را عاملی مؤثر در ساخت جامعه قرارمی‌دهد، باعث درک متقابل، احترام و حتی ایجاد ارتباط‌های بلندمدت می‌شود.