توسط : گزارش | العربی الجدید
در بحبوحه جنگی که هنوز فروکش نکرده، مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، برای شرکت در اجلاس شانگهای به چین سفر کرد، چهار ساعت با ولادیمیر پوتین نشست و در میان شخصیت‌های مهم جهانی به تماشای رژه نظامی چین پرداخت. این تنها یک پروتکل معمولی نبود، بلکه نشان‌دهنده ورق خوردن صفحه جدیدی در تاریخ ائتلاف‌های ایران است.
پس از جنگ ژوئن، ایران خود را در برابر واقعیتی جدید می‌بیند که نیازمند بازنگری در سیاست‌هایش است. از زمان انقلاب اسلامی، تهران شعار «نه شرقی، نه غربی» را سر داده، اما در دهه‌های گذشته شاهد وخامت مداوم روابط با غرب و بهبود نسبی روابط با شرق بوده است، بدون آنکه بتواند تعامل رسمی با بلوک شرق برقرار کند.
دولت‌های اصلاح‌طلب در سه دهه گذشته — از محمد خاتمی تا حسن روحانی و دولت فعلی — تلاش کردند تا به تعادلی در روابط با غرب و حل مسائل با آمریکا دست یابند، اما شکست خوردند. حملات اسرائیل و آمریکا نیز در را بر مذاکرات بست.
جنگ اخیر، نیاز مبرم ایران به سامانه‌های پدافند هوایی و رادارهای پیشرفته را آشکار کرد و تصمیم‌گیرندگان را بیش از پیش مجبور ساخت تا نه از روی انتخاب ایدئولوژیک، بلکه به عنوان یک ضرورت امنیتی و سیاسی، به بلوک شرق نزدیک شوند. دستیابی به سلاح‌های پیشرفته تنها از طریق روسیه یا چین ممکن است، البته مسکو و پکن تنها در ازای پرداخت‌های ژئوپلیتیکی و امنیتی، این تسلیحات را در اختیار ایران قرار خواهند داد. این امر، ایران را هرچه بیشتر در مسیر محور شرق و دوری از غرب قرار می‌دهد.
مسکو و پکن از وخامت اوضاع و پتانسیل تغییر در موازنه‌های ژئوپلیتیکی آگاهند. آن‌ها می‌دانند که هر جایگزینی برای جمهوری اسلامی، غرب‌گرا خواهد بود و نقشه خاورمیانه، قفقاز و آسیای مرکزی را به نفع غرب تغییر خواهد داد. پکن و مسکو با چالش‌های این مرحله روبرو هستند و ایران نیز در آستانه یک لحظه سرنوشت‌ساز قرار دارد.
سناریوهای پیش رو
ادغام حساب‌شده در بلوک شرق:
حفظ خطوط ارتباطی باز با اروپا، استفاده از چتر حمایتی شرق برای تقویت دفاع و اقتصاد، و همزمان حفظ حاشیه امن برای ایران. این امر به تهران اجازه می‌دهد تا دشمنان را غافلگیر کند و به همسایگان اطمینان خاطر دهد.
سوق یافتن کامل به سوی بلوک شرق:
تبدیل شدن به شریک امنیتی نزدیک چین و روسیه که دستاوردهای نظامی و فناوری به همراه می‌آورد، اما تصمیمات ایران را به ائتلاف‌های با این قدرت‌ها گره می‌زند و ممکن است با اولویت‌های تاریخی یا منطقۀ تهران در تضاد باشد.
این مسیر پیچیده است و نیازمند مهارت دیپلماتیک و اولویت بندی منظم برای جلوگیری از وابستگی به روسیه و چین است .اگر این تغییر رخ دهد به معنای حرکت به مرحله نه شرقی نه غربی خواهد بود .برجسته‌ترین مانع برای دستیابی ایران به دست آوردهای تاریخی از این چرخش راهبردی درگیری مشارکت‌های چین و روسیه با قدرت‌های منطقه متخاصم مانند اسرائیل یا در سطح برابر مانند ترکیه و عربستان است.
