توسط : در ایران امروز، اینترنت هم یک فرصت بزرگ است و هم یک چالش جدی. فضایی که روزی فقط وسیله‌ای برای ارتباط و تبادل اطلاعات بود، حالا برای بسیاری از زنان به صحنه‌ای پر از تهدید، تحقیر و حتی باج‌گیری تبدیل شده است. طبق آمار پلیس فتا، تعداد پرونده‌های خشونت سایبری علیه زنان از حدود ۲۴۰۰ مورد در سال ۱۴۰۰ به بیش از ۴۰۸۰ مورد در سال ۱۴۰۳ رسیده است. این یعنی رشد ۷۰ درصدی در سه سال و نشان‌دهنده یک بحران رو به گسترش است.
کالبدشکافی آمار؛ انواع خشونت
بررسی پرونده‌ها نشان می‌دهد؛
انتشار تصاویر خصوصی بدون اجازه (۳۵٪) بیشترین سهم را دارد.
تهدید و توهین (۲۷٪) در رتبه بعدی است.
باج‌گیری دیجیتال (۲۱٪) سومین نوع رایج خشونت است.
موارد دیگری مثل فیشینگ (دزدیدن اطلاعات بانکی یا شخصی)، جعل هویت و هک حساب هم دیده می‌شود.
البته این آمار فقط بخش کوچکی از واقعیت را نشان می‌دهد. یک تحقیق در خاورمیانه (۲۰۲۳) نشان می‌دهد که ۶۰ درصد قربانیان اصلاً شکایتی ثبت نمی‌کنند. دلیل این سکوت، معمولاً ترس از آبرو یا بی‌اعتمادی به روند رسیدگی است.
ابعاد حقوقی؛ وقتی قانون عقب می‌ماند
طبق قوانین بین‌المللی، دولت‌ها موظفند امنیت دیجیتال مردم را تضمین کنند. اما در قوانین داخلی ایران، چیزی به نام «خشونت آنلاین علیه زنان» وجود ندارد. به همین دلیل بیشتر این پرونده‌ها ذیل عنوان کلی «جرایم رایانه‌ای» بررسی می‌شوند و حمایت فوری و اختصاصی برای زنان قربانی وجود ندارد.
تجربه کشورهای دیگر
تجربه کشورهای دیگر نشان می‌دهد که با ترکیبی از قانون‌گذاری سختگیرانه، مسئولیت‌پذیری پلتفرم‌ها و ارائه خدمات فوری به قربانیان میتوان جلوی این مشکل را گرفت.
در استرالیا نهادی به نام «کمیسیون ایمنی آنلاین» ایجاد شده است.
در فرانسه «واحد مداخله سریع» تشکیل شده که ظرف کمتر از ۲۴ ساعت محتوای مجرمانه را حذف می‌کند و به قربانیان خدمات حقوقی و روانی رایگان ارائه می‌دهد.
پیامدهای خشونت آنلاین
گزارش‌های مراکز مشاوره نشان می‌دهد قربانیان خشونت سایبری معمولاً با مشکلاتی مثل افسردگی طولانی‌مدت، انزوای اجتماعی و از دست دادن فرصت‌های شغلی یا تحصیلی مواجه می‌شوند.
ریشه‌های اجتماعی و فرهنگی
تحقیقات پژوهشگاه ارتباطات و دانشگاه‌ها (۱۴۰۲) عوامل زیر را مهم‌ترین ریشه‌های این مشکل می‌دانند:
1 نداشتن سواد رسانه‌ای و آگاهی پایین درباره امنیت دیجیتال
2 فرهنگ مردسالارانه و سرزنش قربانی به جای حمایت
3 پنهان‌کاری و ترس از آبرو
4 الگوریتم‌های شبکه‌های اجتماعی که محتوای جنجالی و تحقیرآمیز را بیشتر پخش می‌کنند
پیشنهادهای عملی
قانون‌گذاری اختصاصی برای تعریف و جرم‌انگاری «خشونت آنلاین علیه زنان»
سامانه حذف فوری محتوای آزاردهنده (حداکثر ظرف ۱۲ ساعت)
آموزش امنیت دیجیتال در مدارس و دانشگاه‌ها
خدمات روانی و حقوقی رایگان برای قربانیان
انتشار کتابچه حقوق دیجیتال برای آشنایی زنان با حقوق و راه‌های قانونی
ضرورت یک طرح ملی
این بحران نتیجه فناوری بدون مدیریت و نبود قانون مشخص است. برای مقابله با آن باید یک طرح ملی تدوین شود که شامل موارد زیر باشد:
1 تصویب قانون ویژه خشونت آنلاین علیه زنان
2 ایجاد سامانه حذف سریع محتوای مجرمانه
3 آموزش عمومی امنیت دیجیتال
4 ارائه خدمات حمایتی رایگان
اگر امروز برای این بحران چاره‌ای اندیشیده نشود، فردا نه‌تنها تعداد قربانیان بیشتر خواهد شد، بلکه اعتماد مردم به فضای مجازی و نهادهای مسئول نیز به شدت آسیب خواهد دید.
