عبور از جهل؛ چگونه ظهور اسلام، باعث ایجاد هویت عقلانی شد؟

قرآن کریم به اهمیت تفکر و تحلیل پرداخته و تأکید می‌کند که کسانی که عقل و بصیرت دارند با کسانی که این توانایی را ندارند متفاوت هستند. همچنین، اسلام در مقابل جهل می‌ایستد و هویت اسلامی را هویتی عقلانی می‌داند، به طوری که دوره‌های قبل از ظهور اسلام را دوره جهل نامیده است.
«در تاریخ، امر بن هشام به عنوان فردی با درایت و هوش شناخته می‌شود، اما این ویژگی‌ها در پرتو نادانی و ناآگاهی‌اش از حقیقت، بی‌مصرف جلوه می‌کند. قرآن با الهام از این واقعیت، لقب «ابوجهل» را به او اعطا کرده، تا نشان دهد درایت بدون شناخت حقیقت، ارزشی ندارد.»
جاهلیت مدرن که با وجود پرده‌هایی که بر روی آن کشیده شده، همچنان ماهیت و ویژگی‌های جاهلیت اولی را حفظ کرده است. جاهلیت اولی به دوران پیش از اسلام در عربستان اشاره دارد. قرآن به این موضوع می‌پردازد و بیان می‌کند که ممکن است گروهی به مسائلی گرایش پیدا کنند که ماهیت جاهلی دارد. در این راستا، بهترین و عاقلانه‌ترین احکام از سوی خداوند مطرح می‌شود، زیرا او خالق انسان و هستی است و اهل یقین به عقلانی بودن این احکام پی خواهند برد.
در جاهلیت اولی، اصولی برای رفتار وجود نداشت و زور و قدرت به عنوان مبنای ارزش‌ها مطرح بود. شاعران در جنگ‌ها می‌توانستند با شعرهای خود طرف مقابل را تمسخر کنند و تأثیر بسزایی در وقایع داشته باشند. اما در جاهلیت مدرن امروزی، جای شاعران را شبکه‌های اجتماعی مانند توییتر گرفته است. در این فضا، معمولاً احترام به سخن افراد بر اساس تعداد فالوورهایشان، نه بر مبنای منطقی بودن یا صحت حرف‌ها مورد توجه قرار می‌گیرد. این وضعیت نشان می‌دهد که معیارها تغییر کرده و گاهی اصل بر حقانیت و محتوا نادیده گرفته می‌شود.
در دوران جاهلیت اولی، اعمالی نظیر دزدی از دیوار خانه‌ها ناپسند تلقی می‌شد، ولی غصب مال از طریق زور و قدرت چندان عیبی نداشت و حتی مورد تأیید قرار می‌گرفت. در دنیای امروز، با پدیده‌ای مانند رژیم صهیونیستی مواجه‌ایم که به مدت هفتاد سال یک سرزمین را غصب کرده و همچنان بر حقوق خود در مناطق دیگر تأکید می‌کند، بدون هیچ منطق معتبری. این رفتار نشان‌دهنده استفاده از زور و قدرت است، شهری کوچک را با توجه به قدرتش ، به اندازه چند کلاهک هسته ای بمب می‌ریزد.
سازمان ملل قطعنامه‌ای برای جلوگیری از نسل‌کشی صادر می‌کند که توسط یک کشور وتو می‌شود. این رفتار می‌تواند نمادی از جاهلیتی باشد که در پس نام‌هایی چون آزادی، حقوق بشر و حقوق زنان پنهان شده است. گرچه تلاش می‌شود که ویژگی‌های جاهلی پوشانده شود، ماهیت چنین رفتارهایی در نهایت جاهلی باقی می‌ماند.
تمایز بین رفتارهای جاهلی فردی و سیاسی نیز اهمیت دارد. در جاهلیت فردی، فرد اسیب میبیند و اگر سطح رفتار جاهلی بالاتر بیاید و رفتار های جاهلی در خانواده بروز کند نهایتا یک خانواده آسیب می بیند ، اما وقتی جاهلیت به عرصه سیاست وارد می‌شود، تأثیرات آن می‌تواند به نابودی میلیاردها نفر منجر شود.
توحید، اساس هویت عقلانی انسان است. چنانچه مناسبات جهانی بر پایه عقل و حق و مباحث توحیدی بنا شود، می‌توان امید داشت که مشکلات و جاهلیت‌های موجود از بین خواهند رفت و آینده بشریت به سمت روشنایی و زیبایی سوق پیدا خواهد کرد.