رشد عجیب و غریب جراحی‌های زیبایی در کشور؛ عمل بینی در صدر!

گروه اجتماعی: پژوهشی از دانشگاه تهران نشان می‌دهد که بیش از دوسوم زنان ۲۰ تا ۴۰ساله تهرانی تحت تأثیر تصاویر منتشرشده در شبکه‌های اجتماعی به جراحی زیبایی فکر کرده‌اند. معیارهایی که غالباً بر اساس مدل‌های غربی و هالیوودی تعریف می‌شوند: بینی کوچک، صورت متقارن، بدن لاغر و بدون چربی.به گزارش «عصر ایرانیان»، جراحی زیبایی به مجموعه‌ای از اقدامات گفته می‌شود که با هدف تغییر ظاهر بدن، بهبود بافت یا ایجاد تناسب بیشتر انجام می‌گیرد. برخلاف جراحی‌های ترمیمی که برای رفع ناهنجاری‌های مادرزادی یا آسیب‌های ناشی از بیماری و حادثه صورت می‌گیرند، جراحی‌های زیبایی بیشتر به انگیزه بهبود تصویر ذهنی فرد از خود انجام می‌شوند. در ایران نیز همانند بسیاری دیگر از کشورها، تمایل افراد به تغییر در ظاهرشان روزبه‌روز افزایش یافته است. گزارش‌های بین‌المللی نشان می‌دهند که این روند جهانی است و کشور ما نیز در شمار ده کشور پرتقاضا برای اعمال جراحی پلاستیک قرار گرفته است. همین مسئله موجب شده تا جراحی زیبایی علاوه بر یک انتخاب شخصی، به موضوعی مرتبط با سیاست‌های کلان سلامت عمومی تبدیل شود. در سال‌های اخیر، جراحی‌های زیبایی در ایران با رشد قابل توجهی روبه‌رو شده و به یکی از موضوعات مهم حوزه سلامت و سبک زندگی تبدیل شده است. همین روند باعث شده پژوهشگران برای بررسی دقیق‌تر این پدیده وارد عمل شوند.از سوی دیگر، هزینه‌های مالی سنگینی که صرف این گونه جراحی‌ها می‌شود، ضرورت بررسی و مدیریت آن را بیشتر نشان می‌دهد. آمارهای رسمی و غیررسمی حاکی از گردش مالی میلیاردی این حوزه هستند و این امر می‌تواند در کنار فواید احتمالی، تهدیدهایی نیز برای نظام سلامت به همراه داشته باشد. از جمله نگرانی‌های جدی در این زمینه، کیفیت پایین برخی خدمات در کلینیک‌های غیرمجاز، پیامدهای جسمی و روانی ناشی از جراحی‌های ناموفق و تبلیغات اغواکننده برای جذب متقاضیان است.آخرین آمارها نشان می‌دهد که ۹۰.۷ درصد افرادی که برای جراحی‌های زیبایی به کلینیک‌ها مراجعه می‌کنند زن هستند. درواقع رشد بی‌وقفه تمایل به تغییر ظاهر و استانداردهای زیبایی‌شناسانه، زنگ خطری برای سلامت اجتماعی و فرهنگی جامعه ایران به صدا درآورده است.روند رو به رشد علاقه به جراحی‌های زیبایی در نگاه اول شاید یک «انتخاب فردی» یا «سبک زندگی» به نظر برسد. اما وقتی عمل‌هایی مثل رینوپلاستی، تزریق چربی و لیفت صورت به بخش ثابتی از زندگی روزمره بدل شده‌اند دیگر نمی‌توان از یک مسئله شخصی سخن گفت.در این نقطه وسواس برای رسیدن به معیارهای زیبایی شکلی جمعی گرفته است. در این خصوص رئیس انجمن جراحان دهان، فک و صورت ایران گفت: «اگر فرد بعد از جراحی زیبایی، به زندگی عادی و جامعه برگردد؛ هیچ اشکالی ندارد و حتی می‌تواند به اعتماد به نفس فرد کمک کند. اما، تخریب صورت با عارضه‌هایی برای فرد و جامعه همراه خواهد شد.» اما دلیل اصرار برای عمل‌های جراحی چیست؟ یک پزشک زیبایی گفت: «برخی بیماران برای جا گرفتن در ظرفی از پیش‌تعریف‌شده، نه‌تنها سلامت، بلکه هویت خود را قربانی می‌کنند.»گفته شده که تحصیلات بالا، وضعیت تأهل، سن و جنسیت مهم‌ترین عوامل گرایش به جراحی‌های زیبایی‌اند. اما پشت همه این داده‌ها، واقعیتی دیگر وجود دارد؛ زنان برای دیده‌شدن در فضای رقابتی اجتماعی و شغلی، برای شبیه‌شدن به تصاویر اینستاگرامی سلبریتی‌ها، یا حتی برای فرار از برچسب‌های منفی فرهنگی، به تیغ جراح پناه می‌برند. از این رو، داشتن یک نگاه علمی و مبتنی بر شواهد به موضوع جراحی زیبایی، شرط لازم برای تدوین سیاست‌های درست در این حوزه محسوب می‌شود.در این خصوص، گروهی از پژوهشگران به سرپرستی حانیه سادات سجادی، دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران و عضو مرکز تحقیقات بهره‌برداری از دانش سلامت، به همراه سه همکار دیگر از همین دانشگاه و با همکاری دانشکده علوم پزشکی سیرجان، پژوهشی را انجام دادند. آنان در قالب یک مطالعه توصیفی، به بررسی میزان و وضعیت انجام جراحی‌های زیبایی در کشور پرداختند و تصویری روشن از این روند ارائه دادند.برای انجام این تحقیق، محققان به داده‌های رسمی وزارت بهداشت مراجعه کردند. اطلاعات ثبت‌شده در پرونده‌های پزشکی بیمارستان‌های مرجع جراحی زیبایی، از جمله نوع پذیرش بیماران، وضعیت هنگام ترخیص، میانگین هزینه، مدت اقامت در بیمارستان، نوع مالکیت مراکز درمانی و مشخصات جمعیت‌شناختی متقاضیان گردآوری شد. این داده‌ها مربوط به بازه زمانی دی‌ماه ۱۳۹۷ تا خرداد ۱۴۰۰ بودند. در نهایت، پژوهشگران با استفاده از نرم‌افزارهای آماری ساده مانند اکسل، این اطلاعات را تحلیل و دسته‌بندی کردند تا تصویری جامع از وضعیت جراحی‌های زیبایی در ایران به دست آید.یافته‌های این مطالعه نشان دادند که طی مدت بررسی، بیش از ۶۲ هزار عمل جراحی زیبایی در کشور ثبت شده است. بخش عمده‌ای از این خدمات، در مراکز درمانی دولتی ارائه شده‌اند. همچنین، بیشتر متقاضیان را زنان تشکیل داده‌اند و اغلب آنان در محدوده سنی ۱۶ تا ۴۵ سال قرار داشته‌اند. ملیت غالب متقاضیان ایرانی بوده و درصد قابل توجهی از آنان افراد متأهل بوده‌اند.جزئیات آماری نشان می‌دهند که جراحی بینی بیشترین سهم را در میان اعمال زیبایی داشته و حدود ۶۰ درصد از کل جراحی‌ها را شامل شده است. در مقابل، برخی از جراحی‌ها مانند عمل‌های زیبایی پلک پایین، سهم اندکی داشته‌اند. همچنین بررسی‌ها نشان داد که بیشترین هزینه و طولانی‌ترین مدت اقامت در بیمارستان به عمل ترکیبی سپتورینوپلاستی اختصاص داشته است، در حالی که ساده‌ترین و کم‌هزینه‌ترین عمل‌ها مربوط به جراحی پلک بوده است.این نتایج پیام روشنی دارند: هرچند جراحی‌های زیبایی می‌توانند به بهبود اعتماد به نفس و رضایت فردی کمک کنند، اما هزینه‌های بالای آن‌ها، فشار مالی بر متقاضیان و حتی بر نظام سلامت کشور وارد می‌کند. از این رو، لازم است چارچوب ارائه این خدمات به‌طور دقیق مشخص شود و سیاست‌گذاران پیش از هر تصمیم‌گیری، به کارایی، اثربخشی و سازگاری فرهنگی این خدمات توجه کنند.به بیان دیگر، گسترش بی‌رویه جراحی‌های زیبایی می‌تواند به چالشی برای نظام سلامت بدل شود. همان‌طور که پژوهشگران یادآور شده‌اند، در شرایطی که منابع مالی عمومی باید صرف خدمات ضروری و حیاتی شود، نباید هزینه‌های مربوط به جراحی‌های زیبایی بر دوش این منابع قرار گیرد. بنابراین تدوین سیاست‌ها و مقررات شفاف در زمینه نحوه تأمین مالی این خدمات و نظارت بر کیفیت آن‌ها، ضرورتی انکارناپذیر است.این مطالعه همچنین پیشنهاد می‌کند که پیش از هرگونه برنامه‌ریزی، داده‌های دقیق و به‌روز در اختیار سیاست‌گذاران قرار گیرد تا بتوانند تصمیم‌های کارآمد و عادلانه بگیرند. علاوه بر این، با توجه به نقش پررنگ بخش خصوصی در این حوزه، اعمال نظارت جدی بر مراکز درمانی و جلوگیری از فعالیت افراد غیرمتخصص می‌تواند ضامن سلامت بیماران و جلوگیری از بروز آسیب‌های جسمی و روانی باشد.