نفت بی‌نیاز از واردات؛ قطعات ایرانی روی سکوهای تولید

صنعت نفت ایران که تا همین سال‌های قبل برای تولید به تجهیزات وارداتی وابسته بود اما امروزه به کمک شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی موفق شده است تا با داخلی‌سازی قطعات روی پای خود بایستد.وقتی موج تحریم‌های نفتی در سال‌های ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۱ شدت گرفت، عملاً واردات تجهیزات حیاتی حفاری و فرآورش متوقف شد. در آن مقطع سهم داخلی‌سازی در صنعت نفت کمتر از ۵۰ درصد بود. از سال ۱۴۰۱ به‌دستور سیاست‌گذار، اجرای پروژه‌های موسوم به طرح نگهداشت و افزایش تولید در میادین بزرگ و میانی آغاز شد؛ طرحی که میدان‌های رگ‌سفید، منصوری، مارون و لالی را شامل می‌شد.بر اساس گزارش رسمی شرکت ملی نفت ایران ۸۵ بسته قراردادی در مجموع ۶٫۵ میلیارد دلاری با شرکت‌های ایرانی امضا شده و بیش از ۷۰ درصد آن‌ها نیز تاکنون به بهره‌برداری رسیده‌اند. این قراردادها با محوریت شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب در خوزستان و با همکاری شرکت‌های حفاری شمال، توسعه پترو ایران، مپنا و OTC (شرکت توربین‌ساز) اجرا شد. در حوزه بالادستی، ایران در سال‌های اخیر توانست حدود ۹۰ درصد از نیاز دکل‌های حفاری خشکی را در داخل تأمین کند. شرکت ملی حفاری ایران اکنون مالک و بهره‌بردار ۷۰ دستگاه دکل فعال است که بخش عمده‌ی قطعات آن، توسط سازندگان داخلی طراحی شده‌اند.در بخش تأسیسات سطح‌الارضی نیز همکاری شرکت‌های داخلی منجر به تولید و بهره‌برداری از توربین‌های نیروگاهی مدل E‎4 با توان ۲۵ مگاوات شد که اکنون در واحدهای بهره‌برداری اهواز، بی‌بی‌حکیمه و یادآوران در حال کار است. طبق اعلام شرکت مناطق نفت‌خیز جنوب، با این تحول، نیاز واردات به توربین‌های زیمنس و میتسوبیشی برای واحدهای نم‌زدایی به صفر رسیده است. اولویت وزارت نفت در سال‌های اخیر بر توسعه میادین غرب کارون باقی ماند. میدان آزادگان جنوبی اکنون با ظرفیت تولید روزانه ۳۲۰ هزار بشکه نفت خام در حال فعالیت است. خبر رسمی مسئولان شرکت متن تأیید می‌کند که عملیات تزریق گاز و بهبود ضریب بازیافت در این میدان با فناوری بومی انجام گرفته است.در این طرح، از سامانه تزریق گاز طراحی‌شده توسط پژوهشگاه صنعت نفت استفاده شده که هزینه هر چاه تزریق را ۴۵ درصد پایین آورده و وابستگی به تجهیزات فرآیندی خارجی را تقریباً از بین برده است.براساس داده‌های رسمی وزارت نفت، ضریب بازیافت مخزن آزادگان جنوبی از ۵٫۴ درصد در سال ۱۴۰۰ به ۷ درصد رسیده است.در میدان‌های پارس جنوبی نیز شرکت نفت و گاز پارس گزارش داده که تمام عملیات تعمیر، شست‌وشوی چاه و کنترل دبی توسط سامانه کنترل بومی انجام می‌شود؛ نرم‌افزاری که جایگزین سیستم‌های اشنایدر فرانسه و ABB سوئیس شده است. وزارت نفت اعلام کرده است که با برنامه داخلی‌سازی در پروژه‌های نگهداشت تولید، در فاصله سال‌های ۱۴۰۱ تا ۱۴۰۴ بیش از ۵ میلیارد دلار صرفه‌جویی ارزی مستقیم حاصل شده است. گزارش عملکرد شرکت ملی نفت نیز تأیید می‌کند که کاهش زمان اجرای پروژه‌ها از ۴۸ ماه به حدود ۲۴ ماه، بیشترین نقش را در بهبود بازدهی داشته است. متوسط هزینه ایجاد ظرفیت تولید یک بشکه نفت از ۱۵ هزار دلار در سال ۱۳۹۶، به زیر ۹ هزار دلار رسیده است و مجموع حجم سرمایه‌گذاری داخلی در طرح‌های افزایش و نگهداشت تولید: ۸٫۲ میلیارد دلار معادل ۳۶۰ هزار میلیارد تومان است.