تامل در دعای مکارم الاخلاق امام سجاد ( علیه السلام )

اندیشه سیاسی اسلام، گنجینه‌ای است که تنها در قالب سخنرانی و مقاله نمی‌گنجد، بلکه باید در عرصه حکمرانی و زندگی روزمره امتداد یابد. یکی از گران‌بهاترین منابع این اندیشه، ادعیه امام سجاد (ع) است.
ایشان در دعای مکارم الاخلاق چنین می‌فرمایند:
«رَبِّ اسْتَعْمِلْنِی لِمَا تَسْأَلُنِی غدا عنه»؛ پروردگارا، مرا در مسیری به کار گیر که در قیامت درباره‌ی آن از من بازخواست می‌کنی.
این فراز، نکته‌ای عمیق را نمایان می‌سازد: گاهی انسان کاری نیک انجام می‌دهد، اما باز هم در پیشگاه الهی مورد مواخذه قرار می‌گیرد. علت چیست؟ پاسخ در «شناخت اولویت‌ها» نهفته است.
همواره دایره‌ای از کارهای نیک پیش رو داریم، اما تشخیص مهم‌ترین آن‌ها در زمان و مکان خود، کلید رستگاری است. نمونه بارز آن، در واقعه عاشورا تجلی یافت؛ زمانی که یاری امام حسین (ع) اولویت مطلق بود و عبادت‌های فردی یا اعمال دیگر، هرچند نیک، در اولویت‌های بعدی قرار می‌گرفت. ممکن است انسان با انجام کاری خوب اما با اولویت پایین‌تر، از انجام وظیفه اصلی خود غافل بماند و در روز حساب، به خاطر ترک «اولویت اول» بازخواست شود.
امروز نیز این پرسش اساسی مطرح است: اولویت سیاسی و اجتماعی ما چیست؟ یکی از دلایل انفعال و بی‌عملی برخی، عدم درک همین اولویت‌ها و قرار نگرفتن در جایگاه واقعی خود است. امام حسین (ع) با شناخت دقیق این اولویت، دانست که قیام در برابر ظلم، بر هر عمل دیگری تقدم دارد.
اما نکته دیگر، «آفات اعمال نیک» است. امام سجاد (ع) در ادامه این دعا، هشدار می‌دهند که هر عمل صالحی، ممکن است با آفتی همراه شود که ارزش آن را تباه کند. برای مثال:
آفت عبادت، «عُجب» و خودبینی است.
آفت خوش‌اخلاقی، «فخرفروشی» است.
اگر انسان به این آفات توجهی نداشته باشد، ممکن است به تدریج، این آفات چنان بزرگ شوند که اصل عمل را دربرگیرند و فرد را از مسیر حق منحرف سازند. نمونه آن، شخصی است که با نیت خدمت، مسئولیتی می‌پذیرد، اما اگر مراقب آفات قدرت چون «ریاست‌طلبی» و «خودنمایی» نباشد، ممکن است نیت او دگرگون شده و از مسیر خدمت خارج گردد.