توسط : بررسی نتیجه دو نبرد 24 روزه با آتش، یکی در ایران و دیگری در آمریکا
مهار کامل آتش سوزی هیرکانی با 500 نیروی میدانی، تجهیزات تماماً ملی و 95 درصد هواپیمای ایرانی
آتش‌سوزی گسترده جنگل‌های «الیت» مرزن‌آباد، که از بامداد ۱۰ آبان تا ۳ آذر ۱۴۰۴ ادامه داشت، یکی از پیچیده‌ترین و سخت‌ترین آزمون‌های مدیریت بحران و حفاظت منابع طبیعی در سال‌های اخیر بود. شعله‌هایی که در ارتفاعات بالای ۲۵۰۰ متر و در مناطق صعب‌العبور گسترش یافت، نگرانی زیادی ایجاد کرد، اما هماهنگی کم‌سابقه نیروهای ایرانی—از مدیریت بحران تا محیط‌زیست، منابع طبیعی، هلال‌احمر، نیروهای محلی و پشتیبانی هوایی—در نهایت به یک دستاورد بزرگ منجر شد.
مقایسه‌ای با آمریکا؛ ۲۴ روز جنگ با آتش
این آتش‌سوزی ایران نیز ۲۴ روز طول کشید—مدتی مشابه آتش‌سوزی گسترده جنگل‌های کالیفرنیای جنوبی آمریکا در ژانویه ۲۰۲۵ که از ۷ تا ۳۱ ژانویه ادامه داشت. با وجود شدت و طولانی بودن هر دو حادثه، تفاوت ابعاد قابل توجه است: در ایران تنها ۱۵ هکتار از جنگل‌های الیت سوخت، در حالی که در آمریکا بیش از ۲۳ هزار هکتار از جنگل‌ها نابود شد. این موفقیت ایران با اتکا به توان داخلی، بالگردها، هواپیماهای سبک و حضور بیش از ۵۰۰ نیروی میدانی و داوطلبان محلی حاصل شد، بدون اینکه کمک خارجی به‌صورت اصلی وارد عملیات شود. این مقایسه نشان می‌دهد که حتی در بحران‌های طولانی و پیچیده، مدیریت و انسجام ملی ایران می‌تواند نتایجی به مراتب مؤثرتر و پایدارتر از نمونه‌های بین‌المللی به دست آورد—پیامی که خود تحقیرکنندگان هم باید ببینند.
اتکا به توان داخلی؛ ستون اصلی عملیات
حسین ساجدی‌نیا، رئیس سازمان مدیریت بحران کشور، می‌گوید از همان ساعات نخست، اساس عملیات بر استفاده از توان داخلی قرار گرفت. ده‌ها گروه تخصصی زمینی، بالگردهای امدادی، هواپیماهای اطفای حریق، نیروهای داوطلب و مسیرهای آتش‌بر، شبکه‌ای هماهنگ را تشکیل دادند. او تأکید دارد که با وجود اعلام آمادگی برخی کشورها، «هیچ نیروی خارجی به‌صورت عملی وارد منطقه نشده» و عملیات اطفا با ظرفیت ایران پیش رفته است. کاهش محسوس دود و کنترل لکه‌های فعال، نشان می‌داد مسیر عملیات رو به موفقیت است.
آتش زیرپوستی؛ چالشی که اطفا را سخت کرد
ماهیت آتش‌سوزی کار را دشوارتر از همیشه کرده بود. هادی کیادلیری، متخصص منابع طبیعی، توضیح می‌دهد که آتش از زیر لاش‌برگ‌ها حرکت می‌کرد و از نقاط غیرمنتظره دوباره شعله‌ور می‌شد؛ نوعی آتش که تنها زمانی پایان‌یافته محسوب می‌شود که حداقل ۱۰ میلی‌متر بارش یا آبرسانی عمیق به خاک نفوذ کند. همین ویژگی باعث شد نیروها بارها تصور کنند آتش مهار شده اما بخش‌هایی از زیر خاک دوباره زبانه بکشد.
چرا بالگرد دیر رسید؟
در ساعات نخست، حجم آتش محدود بود و نیروهای زمینی تصور می‌کردند مهار شده است؛ به همین دلیل درخواست فوری بالگرد توجیه نداشت. اما با روشن شدن ماهیت زیرسطحی آتش، نیاز به پشتیبانی هوایی جدی شد و از همان مرحله، بالگردها و هواپیماها وارد میدان شدند.
روایت خلبان از میدان آتش؛ «چنین حجمی از بالگردها کم‌سابقه بود»
کاپیتان بهلولی، خلبان باسابقه هلال‌احمر، می‌گوید: «در تمام سال‌هایی که در عملیات اطفای حریق بوده‌ام، چنین حجم بالایی از بالگردها را در یک عملیات واحد ندیده بودم. مجموعاً ۷ بالگرد از ارتش، سپاه، هلال‌احمر و هوافراجا در میدان بودند.» او درباره نقش کمک خارجی هم توضیح می‌دهد: «بالگرد و هواپیمای ترکیه با درخواست رسمی ایران وارد عملیات شدند، اما ستون اصلی عملیات، بالگردها و نیروهای ایرانی بودند.»
آتش‌بر ۱۷ کیلومتری؛ نقطه عطف عملیاتی
یکی از اقدامات کلیدی، احداث یک آتش‌بر عظیم با طول حدود ۱۷ هزار و ۸۰۰ متر و عرض ۱۵ متر بود؛ مسیری که ایجاد آن در ارتفاعات سخت و مسیرهای ۶ تا ۷ ساعت پیاده‌روی، یکی از سخت‌ترین بخش‌های عملیات محسوب می‌شد. این آتش‌بر با ایجاد یک دیواره دفاعی، اجازه نداد آتش گسترش بیشتری پیدا کند.
فناوری در خدمت اطفا؛ پهپادها و دوربین‌های حرارتی
پهپادهای مجهز به دوربین حرارتی، با پروازهای پیوسته، نقاط داغ و شعله‌های فعال را شناسایی می‌کردند و نقشه دقیقی از وضعیت آتش در اختیار گروه‌های زمینی می‌گذاشتند. این اطلاعات باعث شد عملیات لکه‌گیری با دقت بسیار بیشتری انجام شود.
یک پیروزی سخت اما ملی
مجموعه عملیات گسترده—از پروازهای پی‌درپی بالگردها تا شناسایی حرارتی، از آتش‌بر چندده کیلومتری تا حضور داوطلبان محلی و نیروهای امدادی—در نهایت به مهار آتش انجامید. این حادثه، علاوه بر نجات جنگل‌های الیت، نمونه‌ای روشن از کارآمدی شبکه مدیریت بحران ایران بود؛ شبکه‌ای که نشان داد اتکا به توان داخلی، برنامه‌ریزی درست و هماهنگی میان دستگاه‌ها می‌تواند یک بحران بزرگ را به یک دستاورد ملی تبدیل کند.
آتش‌سوزی‌های دیگر مهار شد
در ادامه روزهای اخیر، دیگر مناطق کشور نیز شاهد آتش‌سوزی بودند که مهار شدند. منطقه حفاظت‌شده بیستون دو آتش‌سوزی گسترده را تجربه کرد؛ محیط‌بانان و نیروهای داوطلب توانستند شعله‌ها را مهار کنند و از نابودی بخش‌های بیشتری از پوشش گیاهی جلوگیری کنند. همچنین، جنگل‌های دیزمار آذربایجان شرقی که حدود ۱۰۰ هکتار از عرصه جنگلی درگیر آتش بودند، توسط نیروهای مدیریت بحران و منابع طبیعی مهار شد. این رخدادها بار دیگر اهمیت هماهنگی جمعی، آمادگی و مشارکت مردم در حفاظت از محیط زیست را یادآور شد.
