اخلاق

شرح صحیفه سجادیه دعای سی و چهارم (۸۷۲)
حجت الاسلام والمسلمین موسوی مطلق: بسم الله الرحمن الرحیم وَ کَانَ مِنْ دُعَائِهِ عَلَیْهِ السَّلَامُ إِذَا ابْتُلِیَ أَوْ رَأَی مُبْتَلًی بِفَضِیحَةٍ بِذَنْبٍ. عبارت: «و از دعاهای آن حضرت (علیه‌السلام) بود هنگامی که گرفتار بلایی می‌شد، یا کسی را می‌دید که به سبب گناهی گرفتار رسوایی و بلا شده است» اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ عَلَی سِتْرِکَ بَعْدَ عِلْمِکَ، وَ مُعَافَاتِکَ بَعْدَ خُبْرِکَ، فَکُلُّنَا قَدِ اقْتَرَفَ الْعَائِبَةَ فَلَمْ تَشْهَرْهُ، وَ ارْتَکَبَ الْفَاحِشَةَ فَلَمْ تَفْضَحْهُ، وَ تَسَتَّرَ بِالْمَسَاوِئِ فَلَمْ تَدْلُلْ عَلَیْهِ … خداوندا! سزاوار است ستایش از آنِ تو باشد بر پرده‌پوشی‌ات پس از دانشت، و بهداشت و معافیتت پس از آگاهی‌ات؛ همانا ما همه مرتکب عیب‌ها شده‌ایم ولی تو آن را به رخ نکشیدی، و گناهی بزرگ انجام دادیم ولی تو آن را رسوا نکردی، و پلیدی‌ها را پوشاندی ولی بر آن دلالت نکشتی.نکات مهم این فراز عبارت است از:۱. مضمون اصلی دعا:سپاسگزاری به خاطر ستر و پوشش الهی، اقرار به گناه، طلب تداوم این ستر و پوشش و نقد نفس برای حرکت به سوی توبه و اصلاح.۲. ستایش الهی مبتنی بر پرده‌پوشی پس از علم الهی:یعنی خداوند در عین اینکه همه گناهان و اموری را می‌داند، اما پرده‌پوشی می‌کند. این نکته بیانگر رحمت، عطوفت و ستر الهی است.۳. حرمت انسان و کرامت اوخداوند با پرده‌پوشی، کرامت بنده را حفظ می‌کند. اگر عیب‌ها افشا شود، روح انسان خوار می‌شود. این پوشش، جلوه‌ای از رحمت و عزت الهی است.۴. معنای ستر در باطن و ظاهر:ستر نه فقط در ظاهر که در دل نیز اهمیت دارد؛ یعنی خداوند نه فقط مانع آشکار شدن گناه می‌شود بلکه در دل انسان نیز آن را می‌پوشاند و او را از عذاب وجدانی حفظ می‌کند.۵. معافیت پس از علم و آگاهی (خبرت):یعنی خداوند پس از آنکه به گناه و خطای انسان آگاه است، او را معاف می‌کند یا از مجازات خلاصی می‌دهد.۶. اقرار به ضعف انسان:عبارت «فَکُلُّنَا قَدِ اقْتَرَفَ الْعَائِبَةَ» و «وَ ارْتَکَبَ الْفَاحِشَةَ» بیان‌گر این است که دعاگو و همه بندگان معترف‌اند که خطا کرده‌اند و گناه مرتکب شده‌اند.۷.پو شانندگی خداوند در برابر افشای عیوب:برخلاف انسان‌ها که ممکن است عیب دیگران را فریاد بزنند و رسوا کنند، خداوند عیوب بندگان را می‌پوشاند و افشا نمی‌کند.۸. درخواست استمرار این ستر و پرده‌پوشی به‌عنوان رحمت و حفظ:دعاگوی می‌خواهد آنچه خدا پوشانیده است، باقی و سرپوشیده بماند و خداوند برای او حجابی باشد در برابر دیده‌ها و شنوندگان – یعنی وسائطی که دیگران به آن دسترسی نداشته باشند.۹. تذکر اعمال نیک و اصلاح اخلاق:در ادامه دعا، درخواست می‌شود که آنچه پوشانیده شده، برای انسان موعظه‌ای باشد تا از گناه بازدارد و او را به سوی توبه و راه نیک سوق دهد.۱۰ ابراز نیاز و تضرع به خدا:دعا با ابراز رغبت به خدا و بازگشت به سوی او پایان می‌یابد.در حقیقت، این دعا ترکیبی است از شکر و ستایش، اعتراف به ضعف، طلب ستر و پوشش الهی، و طلب هدایت به سمت توبه و اصلاح.۱۱. دعوت به توبه و تزکیه نفس: وقتی انسان به ضعف و گناه خود اقرار می‌کند و پوشش الهی را طلب می‌کند، زمینهٔ بازگشت به خدا فراهم می‌شود؛ این دعا نوعی حرکت از ندامت به سوی رحمت الهی است. ۱۲. حجاب الهی میان بندگان: دعا می‌گوید: «سترک حجابی باشد برای ما در برابر دیدگان دیگران» — یعنی خداوند بپوشاند عیوب ما را تا دیگران نتوانند برما تسلط یابند یا مورد قضاوت سخت قرار دهند. ۱۳. مراقبه درونی و توجه به عیوب خویش: وقتی انسان می‌بیند خداوند عیوبش را می‌پوشاند، باید مراقب باشد که از این فضل سوء استفاده نکند و همچنان کوشندهٔ اصلاح باشد. ۱۴. توازن محبت و هراس: دعا هم شکر به واسطهٔ پوشش الهی است (محبت الهی) و هم تضرع به اینکه این پرده همچنان باقی بماند (هراس از افشا شدن). این تعادل در سلوک عرفانی بسیار مهم است. ۱۵. مصادیق فحشا و فاحشه در قرآن تفاوت دارد با آنچه در ذهن و قول مردم است.