«همبستگی متقابل» در مسائل بین‌المللی و گسترش تجارت

سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، در مصاحبه‌ای با مرتضی غرقی خبرنگار صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، جهان را در آستانه آشوبی فزاینده توصیف کرد و اتحادیه اروپا را “مهم‌ترین تهدید” برای ثبات جهانی دانست. او با انتقاد تند از “بوروکراسی غاصبانه بروکسل”، احیای ایدئولوژی نازیسم در اروپا را “خطرناک‌ترین” روند جاری خواند و روسیه را به عنوان یکی از اعضای دائم شورای امنیت، مدافع “نظم جدید عادلانه” معرفی کرد. این مصاحبه که در حالی انجام شد که تنش‌های خاورمیانه و اوکراین همچنان داغ است، بر روابط استراتژیک تهران-مسکو تمرکز داشت و لاوروف تعهد روسیه به حمایت از ایران در برابر فشارهای غربی را تکرار کرد.
لاوروف با اشاره به بحران‌های جهانی – از تهدیدات آمریکا علیه ونزوئلا و جنایات رژیم صهیونیستی در غزه تا جنگ اوکراین و مسابقه تسلیحاتی اروپا – گفت: “اروپا بار دیگر منشأ مصائب جهان شده؛ از جنگ‌های صلیبی و استعمارگرایی تا دو جنگ جهانی، و اکنون با احیای نازیسم در کی‌یف و برلین.” او ادعا کرد که رهبران اروپایی مانند اولاف شولتس (که به اشتباه “مرتس” خوانده شد) با هدف تبدیل آلمان به “اولین قدرت نظامی اروپا”، به ایدئولوژی هیتلری بازمی‌گردند و از رژیم کی‌یف – که آن را “حکومت کودتایی ۲۰۱۴” نامید – با تسلیحات مدرن حمایت می‌کنند. “این نظامی‌گری، اروپا را زیر پرچم نازیسم قرار داده و روسیه را هدف قرار داده است.”
در بخش دیگری، لاوروف به استراتژی امنیت ملی آمریکا اشاره کرد و گفت واشنگتن اکنون بر مقابله با چین و آمریکای لاتین تمرکز دارد، نه “ماجراجویی‌های اروپایی”. او تحریم‌های غرب علیه روسیه، ایران و ونزوئلا را “دزدی ژنتیکی” خواند و از “فورر اورسولا” (کنایه به اورزولا فون در لاین، رئیس کمیسیون اروپا) انتقاد کرد. در مورد خاورمیانه، وزیر روسی بر لزوم تشکیل دولت فلسطینی بر اساس ابتکار صلح عربی ۲۰۰۲ تأکید کرد و نتانیاهو را به نقض قطعنامه‌های سازمان ملل متهم نمود. “غرب اصول را فقط وقتی رعایت می‌کند که به نفعش باشد؛ کوزوو را به رسمیت می‌شناسند، اما کریمه را نه.”
روابط ایران-روسیه: از تجارت ۵ میلیارد دلاری تا کریدور شمال-جنوب لاوروف روابط با ایران را “اولویت اصلی” سیاست خارجی روسیه توصیف کرد و به توافق مشارکت استراتژیک امضا شده در اکتبر ۲۰۲۵ توسط ولادیمیر پوتین و مسعود پزشکیان اشاره نمود. این سند، بر “همبستگی متقابل” در مسائل بین‌المللی و گسترش تجارت، سرمایه‌گذاری و پروژه‌های زیربنایی تمرکز دارد. او کمیسیون مشترک اقتصادی دو کشور – ریاستش بر عهده جواد پاک‌نژاد و الکساندر نوواک – را “ساختار کارآمد” خواند و از موافقتنامه تجارت آزاد ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU) به عنوان فرصتی برای افزایش مبادلات یاد کرد. “امکانات ما فراتر از ۵ میلیارد دلار فعلی است؛ باید فعالان اقتصادی را تشویق و موانع دولتی را برداریم.”
در حوزه حمل‌ونقل، لاوروف بر تکمیل کریدور شمال-جنوب (مسیرهای غربی، شرقی و خزری) تأکید کرد و گفت: “ساخت قطعه رشت-آستارا (۱۶۰ کیلومتر) ترانزیت از بالتیک تا خلیج فارس را یکپارچه می‌کند.” او همچنین به کنوانسیون حقوقی دریای خزر (۲۰۱۸) اشاره کرد و از ایران خواست هرچه سریع‌تر آن را تصویب کند تا “مداخله غیرساحلی‌ها” – کنایه به غرب – را خنثی سازد. ایران قرار است میزبان اجلاس سران خزر در اوت ۲۰۲۶ باشد.
روابط با ایران یکی از اولویت‌های ماست و همچنین از منظر روابط دوجانبه میان ایران و روسیه، در ماه اکتبر ۲۰۲۵ توافقنامه مشارکت راهبردی لازم‌الاجرا شد که توسط روسای جمهوری دوکشور پوتین و پزشکیان در جریان سفری که در اوایل سال جاری رئیس‌جمهوری شما به روسیه داشت، امضاء و نهایی شد. این توافقنامه اصول همبستگی متقابل و حمایت متقابل ما را در مسائل اصولی توسعه روابط بین‌الملل تعیین می‌کند و البته این توافقنامه گام‌های اضافی که برای توسعه همکاری‌های دوجانبه، افزایش روابط اقتصادی، سرمایه‌گذاری، تجارت و طرح های زیربنایی ضروری است نیز مشخص کرده است؛ که البته در این زمینه، نقش تعیین‌کننده بر عهده کمیسیون مشترک همکاری‌های تجاری، اقتصادی و علمی-فنی دو کشور است. ریاست این کمیسیون را وزیر نفت شما، آقای پاک‌نژاد و وزیر انرژی ما، آقای تسیویلیف بر عهده دارند. این ساختاری بسیار قابل اعتماد و کارآمد است و شامل تدوین گام‌های مشخص برای اجرای جنبه‌های تجاری، اقتصادی و سرمایه‌گذاری توافقنامه مشارکت راهبردی خواهد بود.
اگر در مورد اقتصاد صحبت کنیم، امکانات اضافی با روابط بین ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU) گشوده می‌شود. ایران حدودا از سال ۲۰۲۳ دارای موافقتنامه تجارت آزاد با اتحادیه اقتصادی اوراسیا است و بعنوان عضو ناظر در اتحادیه اقتصادی اوراسیا فعالیت دارد.
این یک مورد بسیار نادر است که چنین وضعیتی به کشوری که عضو سازمان نیست فرصت داده شده است؛ و البته موافقتنامه تجارت آزاد فرصت‌ها و امکانات بیشتری را برای ایران و اعضای اتحادیه اقتصادی اوراسیا جهت افزایش حجم تجارت فراهم می‌کند. ما با ایران برنامه‌های بزرگی برای توسعه فضای مشترک ژئواکونومیک خود در چارچوب روند‌هایی که در اوراسیا جریان دارد، داریم؛ جایی که فرآیند‌های همگرایی روز به روز شدیدتر و به نظر من رقابتی‌تر می‌شوند.
چون نه تنها کشور‌های اوراسیایی در بخش‌های مربوط به قاره مشترک بزرگ ما، بلکه بازیگران فرامنطقه‌ای که کشور‌های جزو ساحلی خزر، آسیای مرکزی و کشور‌های قفقاز جنوبی نیستند و قبل از همه دوستان غربی ما، دائماً سعی می‌کنند در فرآیند‌هایی که اینجا جریان دارد نفوذ کنند، سعی می‌کنند منافع یک‌جانبه خود را بر این فرآیند‌ها تحمیل کنند و سعی می‌کنند به کشور‌های مناطق مربوط تصمیماتی را دیکته کنند که اول از همه مورد پسند غرب باشد. این کاملاً ادامه سیاست استعماری و نواستعماری است که جوهره‌اش این است که غرب همیشه می‌خواسته به حساب دیگران زندگی کند.
همکاری نظامی: بازدارنده در برابر تهدیدات اوراسیا با اشاره به بندهای دفاعی توافق استراتژیک، لاوروف گفت: “هر همکاری نظامی که آمادگی رزمی را تقویت کند، به صلح کمک می‌کند و متجاوزان را بازمی‌دارد.” او از ابتکار روسیه برای کنفرانس امنیت خلیج فارس (با مشارکت ایران و شورای همکاری) حمایت کرد و عادی‌سازی روابط تهران-ریاض را “گامی مثبت” خواند. در چارچوب سازمان پیمان امنیت جمعی (CSTO) و شانگهای، روسیه آماده همکاری با ایران برای احیای “کنترل تسلیحات و شفافیت” است، به ویژه پس از نادیده گرفتن پیشنهادهای مسکو توسط ناتو از ۲۰۰۸.
برنامه هسته‌ای ایران: حمایت قاطع از NPT و انتقاد از آژانس لاوروف از حقوق “بی‌قیدوشرط” ایران برای انرژی هسته‌ای صلح‌آمیز دفاع کرد و خروج آمریکا از برجام (۲۰۱۸) را “ننگ دیپلماسی اروپا” نامید. او مکانیسم “اسنپ‌بک” را “حیله‌گرانه” خواند و گفت: “ایران هرگز برجام را نقض نکرد؛ غرب با فریب تحریم‌ها را بازگرداند.”
لاوروف در این گفتگو بار دیگر محمد جواد ظریف را مسئول بند اسنپ بک در توافق برجام معرفی کرد. در پاسخ به بحث‌های داخلی ایران مبنی بر خروج از NPT پس از بمباران تأسیسات هسته‌ای، لاوروف ماندن در پیمان را “ارزشمند” دانست. وی گفت “تصمیم نهایی با تهران است، اما ما از احیای روابط با آژانس و غرب حمایت می‌کنیم – البته بر اساس بی‌طرفی.”
او بمباران‌های اخیر اسرائیل و آمریکا را “غیرقانونی” محکوم کرد و گفت هیچ مدرکی از تخلف ایران ارائه نشده. در برابر “فشار حداکثری” غرب، روسیه از طریق کانال‌های دیپلماتیک (حتی با ترامپ) آماده میانجی‌گری است: “ایران علاقه‌مند به گفتگو است؛ ما کمک می‌کنیم، اما بر اساس حاکمیت ایران.”
سوریه، اوکراین و تهدیدات جهانی در مورد سقوط بشار اسد، لاوروف هماهنگی با “جولانی” (ابومحمد الجولانی) را رد کرد و گفت: “روابط ما با اسد نزدیک بود؛ سقوطش غیرمنتظره و بدون مقاومت بود.” روسیه اکنون با دولت جدید تماس دارد و بر “گفتگوی فراگیر ملی” (شامل کردها، علوی‌ها و سنی‌ها) تأکید می‌کند، در حالی که آمریکا “جدایی‌طلبی” را در شمال شرق ترویج می‌دهد.
در جنگ اوکراین، لاوروف غرب را مقصر دانست و گفت: “کودتای ۲۰۱۴، توافق‌های مینسک و استانبول (۲۰۲۲) را نادیده گرفتند.” او از طرح صلح ترامپ استقبال کرد، اما خطوط قرمز روسیه را “حذف تهدیدات ناتو، الحاق سرزمین‌های تاریخی روس‌ها و احیای حقوق زبان و کلیسای ارتدکس” برشمرد. “اروپایی‌ها مانع صلح‌اند؛ آمریکایی‌ها عمیق‌تر می‌فهمند.”
لاوروف رسانه‌های غربی را به “دروغ‌پراکنی” متهم کرد که روسیه را “غیرقابل اعتماد” جلوه می‌دهند، و گفت: “مثالی بیاورند که ما به متحدانی مانند سوریه یا ایران خیانت کرده باشیم.” در پایان، به سؤال مستقیم غرقی پاسخ داد: “در صورت جنگ فراتر از ۱۲ روزه علیه ایران، روسیه بر اساس توافق استراتژیک، از حقوق قانونی تهران حمایت خواهد کرد. ایران جنگ نمی‌خواهد؛ گفتگو می‌خواهد.”
این مصاحبه، در حالی که جهان با تنش‌های فزاینده روبروست، پیوندهای تهران-مسکو را به عنوان “مدلی برای دیگران” برجسته می‌کند و نشان‌دهنده موضع روسیه در برابر “نظم غربی” است. لاوروف با خنده به غرقی گفت: “وقتمان تمام شد، اما مسائل جهانی تمام‌نشدنی‌اند!”