ایران در حاشیه تجارت جهان

نشست «اطلس تجارت ایران» با هشدار درباره رتبه ۱۲۳ لجستیک، عقب‌ماندگی ترانزیتی و خسارت‌های سنگین نبود بیمه، بر ضرورت اصلاح حکمرانی تجارت تأکید کرد.نخستین نشست تخصصی و راهبردی «اطلس تجارت ایران» به همت اندیشکده حکمرانی هوشمند و با همکاری سازمان ملی کارآفرینی ایران به مناسبت هفته پژوهش و با حضور صاحب‌نظران حوزه تجارت، ترانزیت و بیمه برگزار شد.سید طه‌حسین مدنی، رئیس اندیشکده حکمرانی هوشمند، در نشست تخصصی و راهبردی «اطلس تجارت ایران» با اشاره به جایگاه ایران در تجارت جهانی اظهار کرد: سهم ایران از تجارت جهانی با وجود همه ظرفیت‌ها، حدود ۳۷ صدم درصد است، در حالی که این عدد باید دست‌کم به یک درصد برسد.وی با اشاره به وضعیت تجارت با کشورهای همسایه گفت: مجموع حجم تجارت ۱۵ کشور همسایه ایران حدود ۱۲۰۰ میلیارد دلار است، اما صادرات ایران به این کشورها تنها نزدیک به ۱۵ میلیارد دلار بوده؛ این در حالی است که در بازار کشورهای همسایه، ایران با کمترین چالش‌های ارزی، تحریمی و لجستیکی مواجه است.مدنی با استناد به آمارهای بین‌المللی گفت: حجم تجارت کالایی عراق حدود ۱۶۲ میلیارد دلار، کویت ۱۱۴ میلیارد دلار و عمان بیش از ۱۰۶ میلیارد دلار است. ترکیه نیز با وجود تراز تجاری منفی ۸۲ میلیارد دلاری، از طریق صادرات خدمات به‌ویژه در حوزه گردشگری، تنها در سال ۲۰۲۴ بیش از ۶۱ میلیارد دلار درآمد ارزی داشته و کسری تجاری خود را جبران کرده است.وی افزود: روسیه با حجم تجارت ۶۱۲ میلیارد دلاری و تراز مثبت بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار و همچنین قاره آفریقا با بیش از ۱۲۰۰ میلیارد دلار تجارت کالایی، نمونه‌هایی از بازارهایی هستند که ایران می‌توانست نقش بسیار پررنگ‌تری در آنها ایفا کند، اما عملاً از آنها غافل مانده است.رئیس اندیشکده حکمرانی هوشمند با اشاره به تجارت ایران و چین تصریح کرد: صادرات ایران به چین حدود ۱۴.۸ میلیارد دلار و واردات از این کشور بیش از ۱۹.۳ میلیارد دلار است که تراز منفی حدود ۴.۵ میلیارد دلاری ایجاد کرده؛ اما مسئله اصلی این است که صادرات ایران به چین عمدتاً مواد خام و کم‌ارزش افزوده است، در حالی که کشورهای توسعه‌یافته با واردات مواد خام، آنها را با ارزش افزوده بالا بازصادرات می‌کنند.وی افزود: حتی در تجارت با کشورهایی مانند اسپانیا، ارزش دلاری بسیاری از اقلام صادراتی ایران کمتر از یک دلار به ازای هر کیلوگرم بوده که نشان می‌دهد ساختار صادراتی کشور همچنان خام‌محور است.مدنی با تأکید بر ضرورت تغییر نگاه به واردات گفت: متأسفانه واردات در ادبیات اقتصادی کشور به یک مفهوم منفی تبدیل شده، در حالی که واردات سه کارکرد حیاتی دارد؛ نخست واردات کالاهایی که امکان تولید داخلی ندارند، دوم واردات برای تولید و صادرات مجدد با ارزش افزوده و سوم صادرات مجدد که نمونه موفق آن کشور امارات است که با کارمزدهای کوچک از گردش مالی بزرگ، درآمد ارزی قابل توجهی ایجاد کرده است.وی با اشاره به اهمیت لجستیک، ترانزیت و بیمه تاکید کرد: ایران بدون حل چالش‌های حمل‌ونقل، ترانزیت و پوشش‌های بیمه‌ای، نمی‌تواند سهم خود را در تجارت منطقه‌ای و جهانی افزایش دهد.رئیس اندیشکده حکمرانی هوشمند طراحی «اطلس تجارت ایران» را گامی ضروری برای خروج از وضعیت فعلی و بازگشت ایران به جایگاه واقعی خود در تجارت جهانی عنوان کرد.
رئیس اتاق مشترک ایران و آفریقا: ایران فقط در سه کشور آفریقایی رایزن اقتصادی دارد مسعود برهمن رئیس اتاق مشترک ایران و آفریقا هم در این نشست گفت: در راستای توسعه روابط و تقویت تجارت، صندوق ضمانت صادرات با حدود سه میلیارد دلار از سرمایه‌گذاری ایرانیان در قاره آفریقا حمایت می‌کند. همچنین صندوق توسعه ملی حدود دو میلیارد یورو پشتیبانی از طرح‌های استارتاپ – کارآفرینی در حوزه توسعه تجارت انجام می‌دهد.وی افزود: آفریقا با جمعیت بزرگ و بازار گسترده، فرصت‌های قابل توجهی در زمینه کالا، خدمات فنی – مهندسی و سرمایه‌گذاری دارد، اما در این عرصه نیازمند زیرساخت‌ها، سیاست‌گذاری و حمایت دولتی هستیم.رئیس اتاق مشترک ایران و آفریقا با انتقاد از فقدان نقشه راه تجارت اظهار کرد: در بازار صادراتی تا کنون با چالش‌های متعددی روبه‌رو هستیم که باید بازارها و وضعیت تجارت کشورها را به صورت نظام‌مند رصد کنیم.
وی ادامه داد: سازمان توسعه تجارت، معاونت دیپلماسی اقتصادی و اتاق بازرگانی ایران باید با مشارکت بخش خصوصی هوشمندسازی را تقویت کنند و نقشه راه اجرایی با حضور نمایندگان بخش خصوصی و دولت ارائه شود تا از اقتصاد جزیره‌ای جلوگیری شود.برهمن عنوان کرد: باید نقشه راه مشترکی برای حرکت به سمت بازارهای هدف از جمله آفریقا ترسیم شود چرا که آفریقا به عنوان بازار آینده با جمعیت حدود یک میلیارد و ۴۵۰ میلیون نفر، فرصت‌های کالا و خدمات فنی-مهندسی مهمی دارد.وی تاکید کرد: اقتصاد منطقه‌ای و روابط با همسایگان نشان می‌دهد که تنها با حضور کشورهایی مثل عراق و سایر همسایگان نمی‌توان نتیجه مطلوب گرفت؛ نیازمند راهبردهای روشن و پشتیبانی دولت برای توسعه بازارهای تجارتی هستیم.رئیس اتاق مشترک ایران و آفریقا خاطر نشان کرد: نیازمند تقویت ظرفیت‌های صادراتی به صورت حرفه‌ای و مستقل از هیجان‌های کوتاه‌مدت هستیم از این رو ایجاد نقشه راه صادراتی حرفه‌ای به جای رویکردهای هیجانی و کوتاه‌مدت، با بررسی دقیق بازارها، مسیرهای ورود به بازارهای جهانی به ویژه آفریقا را فراهم می‌کند.وی به نقش رایزنان در توسعه تجارت ایران تاکید کرد و گفت: کشورهایی مانند ترکیه در آفریقا ۴۴ رایزن بازرگانی دارند این در حالی است که ایران تنها سه رایزن فعال فعال دارد در همین راستا نیازمند بهره مندی از ابزار دیپلماسی اقتصادی هستیم.برهمن عنوان کرد: باید تجارت خود را با کشورهای همسایه، آفریقا و سایر بازارهای نوظهور افزایش بدهیم.
دبیر کارگروه بیمه‌های باربری سندیکای بیمه‌گران: در انفجار بندر شهید رجایی ۴,۰۰۰ میلیارد تومان کالای بدون بیمه از بین رفت
علیرضا آقاجانی دبیر کارگروه بیمه‌های باربری سندیکای بیمه‌گران ایران هم در این نشست گفت: براساس قوانین کشور، تمام کالاهایی وارداتی و صادراتی باید الزاماً پیش از رسیدن کالا به محوطه گمرکات یا بنادر، توسط یکی از شرکت‌های ایرانی بیمه شود. این یعنی اخذ بیمه‌نامه باربری برای تمام کالاهای وارداتی و صادراتی اجباری است.آقاجانی افزود: متأسفانه تعداد زیادی از تجار از این موضوع اطلاع ندارند و کالا وارداتی یا صادراتی خود را پیش از ورود به محوطه گمرکات یا بنادر بیمه نمی‌کنند. در این صورت وقتی کالا به محوطه گمرکات و بنادر می‌رسد، تاجر مشمول پرداخت حق بیمه کلانی تحت عنوان بیمه‌نامه محلی می‌شود که به ازای هر ماه توقف کالا در گمرکات یا بنادر تاجر باید هفت دهم در هزار، حق بیمه پرداخت کند. یعنی به ازای هر یک میلیارد تومان بار باید ۷۰۰ هزار تومان حق بیمه پرداخت کند. این رقم در ماه دوم دو برابر و در ماه سوم سه برابر می‌شود. در صورتی که اگر کالا پیش از رسیدن به محوطه بیمه شده باشد حق بیمه خیلی کمتر از حق بیمه محلی خواهد بود.