توسط : گزارش از فارین پالیسی؛ فروپاشی نظام تحریم‌های شورای امنیت:
نشریه آمریکایی فارین پالیسی در گزارشی تحلیلی، از آنچه «مرگ نظام تحریم‌های بین‌المللی» می‌خواند سخن گفته و تأکید کرده است که سازوکار شورای امنیت در اجرای تحریم‌ها علیه کشورهایی مانند ایران و کره‌شمالی عملاً از کار افتاده است. این گزارش تصریح می‌کند که ساختار سیاسی و معیوب شورای امنیت و وتوی کشورهای قدرتمند مانند روسیه و چین، باعث شده تحریم‌ها به ابزاری بی‌اثر تبدیل شوند و از درون فروبپاشند.
به نوشته‌ی فارین پالیسی، در اوت ۲۰۲۴ سه کشور اروپایی عضو برجام — فرانسه، آلمان و بریتانیا — مکانیسم موسوم به اسنپ‌بک را فعال کردند تا تحریم‌های لغوشده‌ی سازمان ملل علیه ایران را دوباره برقرار کنند. غربی‌ها مدعی شدند ایران با افزایش سطح غنی‌سازی اورانیوم و محدود کردن دسترسی بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، زمینه‌ی بازگشت تحریم‌ها را فراهم کرده است.
اما واکنش روسیه تند و آشکار بود. سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، این اقدام را «تلاش عمدی برای خفه کردن اقتصادی و مالی ایران» دانست. فارین پالیسی یادآور می‌شود که مسکو نه‌تنها این تصمیم را نپذیرفت بلکه توافق جامع همکاری با تهران را نیز وارد مرحله‌ی اجرایی کرد؛ توافقی که بنا بر گزارش این نشریه، می‌تواند مسیر همکاری‌های دفاعی دو کشور از جمله در حوزه پهپادها را نیز باز کند.
به روایت فارین پالیسی، با وجود حق وتوی روسیه در شورای امنیت، هرگونه اقدام جدید برای تصویب قطعنامه یا اعمال فشار تازه علیه ایران از پیش شکست‌خورده است. در واقع، گزارش نتیجه می‌گیرد که «هیچ مسیر واقعی برای اجرای تحریم‌ها از مسیر شورای امنیت باقی نمانده است».
همین تصویر در مورد کره‌شمالی نیز ترسیم می‌شود. شورای امنیت که از سال ۲۰۰۶ تحریم‌های مالی و اقتصادی علیه پیونگ‌یانگ را تصویب کرده بود، حالا شاهد فروپاشی کامل این نظام است. کره‌شمالی با بهره‌گیری از رمزارزها و شبکه‌های مالی غیررسمی، توانسته مسیرهای تازه‌ای برای تأمین مالی برنامه‌های موشکی و هسته‌ای خود ایجاد کند.
فارین پالیسی می‌گوید که آخرین گروه کارشناسان سازمان ملل برای نظارت بر تحریم‌های کره‌شمالی نیز در سال ۲۰۲۴ با وتوی روسیه منحل شد — در شرایطی که خود مسکو به دریافت تسلیحات از پیونگ‌یانگ برای جنگ اوکراین متهم بود. بلافاصله پس از آن نیز توافق همکاری جامع میان دو کشور امضا شد و روسیه عملاً تعهدات خود در اجرای تحریم‌های سازمان ملل را کنار گذاشت.
گزارش تصریح می‌کند که در غیاب نهاد نظارتی، تحریم‌ها عملاً بی‌اثر شده و کشورهای مختلف توان شناسایی مسیرهای جدید دور زدن تحریم را از دست داده‌اند؛ روندی که به گفته‌ی فارین پالیسی، «به فرسایش تعهدات جهانی در زمینه‌ی عدم اشاعه سلاح‌های کشتارجمعی» منجر می‌شود.
در ادامه، نشریه آمریکایی با اشاره به آنچه «ابتکارات ناقص غرب» می‌نامد، توضیح می‌دهد که با فلج‌شدن شورای امنیت، کشورهای غربی به سمت همکاری‌های محدود و منطقه‌ای رفته‌اند؛ از جمله تحریم دو شهروند کره‌شمالی توسط اتحادیه اروپا در سال ۲۰۲۱ و تشکیل گروه مشترک آمریکا، ژاپن و کره‌جنوبی برای نظارت بر تحریم‌ها در سال ۲۰۲۴. اما همان‌گونه که فارین پالیسی می‌نویسد، این تلاش‌ها «به‌جای انسجام‌بخشی، موجب تکه‌تکه شدن نظام جهانی تحریم‌ها شده‌اند».
در چنین فضایی، نویسنده‌ی گزارش تأکید می‌کند که گروه ویژه اقدام مالی (FATF) اکنون «تنها سازوکار باقی‌مانده» برای اعمال فشار مؤثر علیه کشورهایی چون ایران و کره‌شمالی است.
این نهاد که در سال ۱۹۸۹ به ابتکار گروه G7 برای مقابله با پولشویی و تأمین مالی تروریسم تأسیس شد، امروز با پوشش بیش از ۲۰۰ کشور از طریق شبکه‌های منطقه‌ای، به گفته‌ی فارین پالیسی به «اصلی‌ترین ابزار مالی غیرسیاسی غرب» در کنترل جریان‌های پولی تبدیل شده است.
گزارش خاطرنشان می‌کند که هرچند FATF قدرت الزام‌آور ندارد، اما قرار گرفتن یک کشور در فهرست سیاه آن، به معنای حذف تدریجی از نظام مالی جهانی است؛ اتفاقی که با قطع روابط بانکی و فرار سرمایه‌گذاری خارجی همراه خواهد بود.
فارین پالیسی تأکید می‌کند که برخلاف شورای امنیت، FATF ماهیتی فنی و غیردیپلماتیک دارد، تصمیم‌هایش بر اساس داده و استانداردهای بانکی اتخاذ می‌شود نه بده‌بستان‌های سیاسی، و همین ویژگی آن را از نفوذ بازی‌های قدرت مصون نگه می‌دارد. نمونه‌ی این استقلال، تصمیم این نهاد در تعلیق عضویت روسیه در فوریه ۲۰۲۳ به دلیل تهدید علیه نظام مالی جهانی بود؛ تصمیمی که حتی در اوج اختلافات قدرت‌های بزرگ نیز بدون وتو یا مصالحه انجام شد.
در بخش دیگری از گزارش، نشریه آمریکایی از «ضرورت بازتعریف مأموریت FATF» سخن می‌گوید و یادآور می‌شود که این نهاد از سال ۲۰۱۲ موضوع مقابله با تأمین مالی اشاعه تسلیحات هسته‌ای را نیز در دستور کار خود قرار داده است، اما هنوز چارچوب روشنی برای نقش کشورهایی مانند روسیه یا امارات در این حوزه ندارد.
فارین پالیسی پیشنهاد می‌کند که معیار «تأمین مالی اشاعه» باید هم‌تراز با پولشویی و تأمین مالی تروریسم در فهرست سیاه FATF قرار گیرد و دامنه مأموریت این گروه از ایران و کره‌شمالی فراتر رفته و کشورهایی مانند روسیه، چین و پاکستان را نیز شامل شود.
در جمع‌بندی، نویسنده‌ی فارین پالیسی نتیجه می‌گیرد که شورای امنیت سازمان ملل به دلیل رقابت قدرت‌های بزرگ فلج شده و دیگر توان اعمال تحریم‌های مؤثر را ندارد. از این رو، FATF تنها سازوکار باقی‌مانده‌ای است که می‌تواند نقش جایگزین شورای امنیت را در مهار کشورهایی چون ایران و کره‌شمالی ایفا کند.
گزارش در پایان هشدار می‌دهد:
«اگر جامعه جهانی اجازه دهد قواعد مقابله با اشاعه تحت سنگینی رقابت قدرت‌های بزرگ از هم بپاشد، جهان با خطرناک‌ترین دوران پس از جنگ سرد روبه‌رو خواهد شد.»
