ایرانی هستیم یا مسلمون؟ دعوای قدیمی، جواب‌های امروزی!

جنگ تحمیلی ۱۲ روزه با اتحاد و همدلی بسیار عالی مردم تمام شد؛ اما زخم دعوای کهنه‌ی یک عده سر باز کرد: «امت‌گرایی-ملت‌گرایی»! ما چون ملت غیوری بودیم پیروز شدیم یا نه چون مسلمان بودیم؟ این وسط یه آقایی هم پیاده راه افتاده بود به سمت مقبره کوروش تا حرکت نمادینی باشه برای نشون دادن اینکه ما هرچه داریم از اصالت ملی خودمونه و اصلاً همه باید باستان‌گرا باشیم؛ نه اسلام‌گرا…
این بحث‌ها همیشه داغ بوده، مثل کل‌کل‌های فوتبالی که هیچ‌وقت تمومی نداره. بالاخره باید بفهمیم عنصر نجات‌بخش ما چیه؟ به وطن خودمون و نمادهای باستان‌گرایی ببالیم یا به دین و ایمان خودمون؟! یا اصلاً این حرف‌ها یه دوقطبی کاذبه و قرار نیست هرکدوم در تقابل هم باشه تا ببینیم کدوم طلاست و کدوم مس! اصلاً مگه نمیشه از دو فلز ارزشمند یه آلیاژ محکم‌تر و شکست‌ناپذیر ساخت؟
همه اینها را گفتم تا ارزش کتاب مهم شهید مطهری یعنی «خدمات متقابل اسلام و ایران» روشن بشه. شاید با خودتون بگید «ای بابا! بازم کتاب تاریخی سخت؟». ولی صبر کنید! شهید مطهری سال ۱۳۴۷، یعنی خیلی قبل‌تر از اینکه این بحث‌ها توی شبکه‌های اجتماعی ترند بشه، به همه این حرف‌ها پاسخ داده. جواب‌هایی که نه شعاریه و نه از روی تعصب. کاملاً منطقی و خوندنی.
حالا خبر خوب‌ چیه؟ لازم نیست حتماً کل کتاب چندصد صفحه‌ای رو بخونید. «رادیو مناهج» آستین بالا زده و کل این کتاب مهم رو توی سه قسمت پادکست جذاب و روون خلاصه کرده. یعنی فقط کافیه هندزفری‌تون رو بذارید و به یه داستان شنیدنی و پر از اطلاعات دست اول گوش بدید. بیایید یه نگاهی بندازیم که توی این سه قسمت قراره چه چیزهایی بشنویم:
قسمت اول: ریشه‌یابی ماجرا (مسئله اسلام و ملیت ایرانی)
توی این قسمت، پادکست مثل یه کارآگاه حرفه‌ای میره سراغ ریشه‌های دعوا. اصلاً «ملیت» یعنی چی؟ یعنی هم‌خون بودن و هم‌نژاد بودن؟ یا یعنی داشتن یه درد مشترک و یه تاریخ مشترک؟ پادکست توضیح میده که چطور قدرت‌های استعمارگر از ایده «ناسیونالیسم» استفاده کردن تا کشورهای مسلمون رو تیکه‌تیکه کنن و به جون هم بندازن. بعدش میاد سراغ خودمون و این سؤال مهم که نسبت ما با اسلام چیه؟ آیا اسلام برای ما یه عنصر «خودی» حساب میشه یا یه چیز «غیرخودی» که به زور بهمون تحمیل شده؟ آیا واقعاً شمشیر عرب‌ها ما رو مسلمون کرد یا ایرانی‌ها با عقل و قلبشون اسلام رو پذیرفتن؟ این قسمت به شبهه‌هایی مثل اینکه چرا زبان فارسی باقی موند یا اینکه آیا تشیع رو ایرانی‌ها ساختن هم جواب‌های جالبی میده.
قسمت دوم: اسلام برای ایران چه کرد؟ (خدمات اسلام به ایران)
اینجا دیگه وارد فاز «بررسی کارنامه» می‌شیم. پادکست یه سفر به ایران قبل از اسلام می‌کنه، به دوره ساسانی. از نظام فکری و اجتماعی اون موقع میگه. مثلاً از نظام طبقاتی سفت و سختی که اجازه نمی‌داد پسر یه کفاش، دانشمند بشه. یا از بعضی رسم‌های عجیب مثل ازدواج با محارم که اون موقع عادی بوده! بعد نشون میده که اسلام چطور مثل یه نسیم تازه وارد شد و این ساختارهای قدیمی و اشتباه رو به هم ریخت. تفکر توحیدی رو جایگزین خرافات کرد و به جای طبقات اجتماعی، «تقوا» رو ملاک برتری قرار داد. توی این قسمت به افسانه معروف کتاب‌سوزی ایرانی‌ها توسط مسلمون‌ها هم پرداخته میشه و می‌بینیم که این داستان چقدرش واقعیه و چقدرش سیاه‌نمایی. خلاصه اینکه، اسلام یه جورایی جامعه ایرانی رو «بروزرسانی» کرد.
قسمت سوم: ایرانی‌ها برای اسلام چه کردند؟ (خدمات ایران به اسلام)
خب، حالا نوبت به افتخارات ما می‌رسه! این قسمت، قسمت «عزت نفس ملی» ماست. اینجا می‌فهمیم که این رابطه کاملاً یک‌طرفه نبوده. ایرانی‌ها بعد از پذیرش اسلام، فقط مصرف‌کننده نبودن، بلکه بزرگترین «تولیدکنندگان» علم و فرهنگ و معارف اسلامی شدن. فکرشو بکنید! از فلسفه و کلام گرفته تا ادبیات، پزشکی، ریاضی و نجوم، غول‌های این رشته‌ها کیا بودن؟ ابن سینا، فارابی، رازی، خیام، ابوریحان بیرونی، حافظ، سعدی و… . همه‌شون ایرانی‌هایی بودن که در دل تمدن اسلامی رشد کردن و به کل دنیا خدمت کردن. این قسمت بهمون نشون میده که ایرانی‌ها چطور به کمک اسلام از قفس محدودیت طبقاتی نجات پیدا کردند و با هوش و استعداد بی‌نظیرشون، به اسلام عمق دادن و پرچمدار گسترش اون در بخش بزرگی از جهان شدن.
حرف آخر
گوش دادن به این سه قسمت پادکست، مثل اینه که توی قطار جذاب تاریخ نشستی، استادی مثل شهید مطهری داره با آرامش و منطق تو رو به ایستگاه‌های مختلف می‌بره و عظمت تاریخ ایران و اسلام و کمک این دو به هم رو نشونت میده. بحث‌هایی که شاید سال‌هاست توی ذهن ما می‌چرخه و جواب درستی براش پیدا نکردیم، اینجا به شکل خیلی شفاف و منطقی توضیح داده میشه.
پس اگه شما هم می‌خواید از این به بعد توی بحث‌های مربوط به «ایران» و «اسلام» حرفی برای گفتن داشته باشید و بازیچه دوقطبی‌های الکی نشید، پیشنهاد می‌کنم حتماً پادکست خلاصه کتاب «خدمات متقابل اسلام و ایران» رو از «رادیو مناهج» گوش بدید. این پادکست به ما یاد میده که هویت ما از یک آلیاژ قدرتمند ساخته شده: آلیاژ ایرانی-اسلامی. هویتی که نه تنها تضادی با هم ندارن، بلکه مثل دو بال برای پرواز ما به سمت قله‌های پیشرفت هستن.
فقط کافیه رادیو مناهج را در گوگل، کست‌باکس، تلگرام یا ایتا جستجو کنی. راه نوین دانایی به روی تو باز میشه…